Het is misschien niet de essentie van de kwestie, maar de babyborrel was niet bij Dikke Freddy* en zijn vriend. Een boreling bestellen bij een draagmoeder aan de andere kant van de oceaan is niet iedereen gegeven. Je moet de weg weten en de centen hebben. Het ging met andere woorden om erg geprivilegieerde lieden. Het was misschien geen klassenjustitie, maar wel klassenadoptie. Volgens Immanuel Kant is een gedrag deontologisch goed als het maxime van de handeling als algemene wet kan gelden. Voor de verwezenlijking van de kinderwens zal een kantiaan in principe goedkeurend knikken, maar minder als er een proviso voor koopkracht bijkomt. Dat lag, denk ik, niet in de bedoeling van de wandelende klok van Koningsbergen. Dat de betrokkenen uitzonderlijk genoemd mogen worden, betekent niet dat alle observaties dat eveneens zijn. Veeleer algemeen is bijvoorbeeld dat het verhaal past bij 'de verdozing' van de maatschappij: voor 11 uur besteld, binnen negen maanden geleverd. Alles is leverbaar, gelijk waar het vandaan komt. Wie weet krijgen sweatshops straks een nieuwe connotatie.
Het is dus maar de vraag of een kantiaan goedkeurend knikt. In een andere formulering van de befaamde maximes staat dat de ander nooit als middel gebruikt mag worden. Ik vrees dat draagmoederschap hier niet voldoet. Draagmoederschap is zoniet commercialisering, dan toch zeker instrumentalisering van een vrouwenlichaam.

Ontwerpers, zo las ik in De Morgen van 5 juli jongstleden, zoeken zich suf naar een genderneutraal toileticoontje om te gebruiken in stations, luchthavens, bosjes en andere publieke ruimtes. Dat moet de bekende mannetjes en vrouwtjes op de gepaste plaatsen vervangen. Over het belang daarvan blijven we hier geërgerd neutraal, maar als dat icoontje er komt, zal er waarschijnlijk geen figuurtje in te herkennen zijn, want zelfs als de tekenaars komen aandraven met een gestileerde E.T. in een uniseks onesie, ziet iedereen er toch weer ofwel een mannetje, ofwel een vrouwtje in. Niemand herkent spontaan een genderneutraal poppetje. Man of vrouw lijkt wel een in beton gegoten verwachtingspatroon.
Griet Vandermassen is in een aantal verhitte debatten vaak de stem van het gezond verstand en de wetenschap (twee zaken die niet toevallig goed samengaan). Bij haar kan je regelmatig lezen dat jongens en meisjes ook met betrekking tot gedrag en aanleg echt wel aangeboren verschillen hebben. De keuze voor bepaald speelgoed en/of de manier om daarmee om te gaan, is het klassieke voorbeeld. Een ander voorbeeld is dat in de meest genderneutrale samenlevingen (Zweden, Denemarken en Afghanistan) vrouwen en mannen nog steeds afgetekend blijven kiezen voor respectievelijk vrouwelijke of mannelijke beroepen. Of dat vrouwen en mannen de aardkloot rond anders omgaan met de allerjongsten onder ons.
Mannen en vrouwen zijn verschillend (hoe men dat verder beleeft en invult, is uitermate gevarieerd, maar dat is hier even niet aan de orde). Welnu, als er met betrekking tot bepaalde gedragingen aangeboren verschillen zijn, zijn die er waarschijnlijk ook in de verwachtingspatronen van baby's. Ter illustratie: met amper vijf maanden op het telraam kijken zuigelingen langer naar dingen die niet kloppen, zoals een vallende appel die halverwege het traject in de lucht blijft hangen. Dat hadden ze niet verwacht, ook al kunnen ze de newtoniaanse mechanica nog niet helemaal adequaat formuleren. Baby's zijn misschien verbaasd als twee vaders of twee moeders tot hun conversatieniveau proberen af te dalen. Misschien missen ze zo wat talig reliëf, ceteris paribus. Het lijkt me een objectief verdedigbaar vermoeden, ook al zal de kleine het net als bij de appel niet kunnen uitleggen. Als we geloven in wetenschappelijk onderzoek, dan moeten we die resultaten accepteren waarvoor een algemene consensus bestaat. En als we deze feiten aannemen, moeten we die durven doordenken tot in hun consequenties. Als twee ouders van hetzelfde geslacht mogelijk niet optimaal zijn voor de ontwikkeling van het kind, dienen we dan het voorzorgsprincipe niet in overweging te nemen? Als dat niet of nauwelijks aan de orde is, is dat omdat we in de eerste plaats gefocust zijn op de wensen van de volwassenen.

Hoe inclusief een samenleving ook wil zijn, een minderheid zal altijd als dusdanig herkend worden. Ook door zichzelf trouwens, al was het maar om bepaalde eisen of wensen op tafel te kunnen leggen. Een kind van twee ouders van hetzelfde geslacht zal ongevraagd deel uitmaken van een minderheid. Daar heeft het niet om gevraagd en daar zou het – ceteris paribus – allicht niet voor kiezen. Toch zal het er op school (en elders) wel mee geconfronteerd worden en niet noodzakelijk op een aangename manier. Een Ouderdag in plaats van een Moeder- en Vaderdag zal daar niets aan veranderen.
Het ongemak van de kleine hoeft niet eens om uitsluiting te gaan, want het kind zal vanuit zichzelf liever zijn zoals alle anderen. Dat zit in de genen.

Genen refereren aan natuurlijke determinatie, maar de mens heeft zich al minstens sinds de handbijl losgezongen van natuurlijke beperkingen. Er zit rek op onze genetische predestinatie, al blijft die beperkt. Het voorbeeld is wat van de pot gerukt, maar we kunnen wel kiezen om veganistisch te eten, niet om nooit meer op de pot te gaan. Wat met betrekking tot psychologisch welzijn wenselijk is, is waarschijnlijk evenmin eindeloos oprekbaar. Je kan de affectie van je ex vriendelijk weigeren, maar verder leven zonder enige andere affectie is aantoonbaar slecht voor de stofwisseling.
Is levenslange monogamie natuurlijk? Is geen kinderen krijgen natuurlijk? Wel, of iets al dan niet natuurlijk is, is niet het punt. We proberen (!) de 'naturalistic fallacy' te vermijden: je kan geen ethiek of jurisprudentie uit de natuur afleiden, maar wat natuurlijk is, kan wel een argument zijn. Los daarvan is vrijheid vanuit sociaal, politiek en juridisch oogpunt evenmin absoluut. De vrijheid van de ene stopt waar die van de ander in het gedrang komt. Soms is die ander het ongeboren kind.
In ons concrete geval werd een derde persoon ongevraagd en a priori (voorafgaand) in een situatie geplaatst die mogelijk niet optimaal is. Dat is bij een bewust kinderloos huwelijk uiteraard niet het geval. Bij adoptie wel, maar we nemen aan dat dan de voordelen opwegen tegen de nadelen.

En wat met twee onvruchtbare vrouwen? Is dat krek hetzelfde als hierboven, of toch niet? Wat met een BAM (bewust alleenstaande moeder)? Wat met een BAV? Dat zijn telkens verschillende dossiers, maar als vrijheid en gelijkheid voor iedereen impliceert dat we de natuurlijke gegevenheid van de geslachten en de voortplanting niet meer accepteren en de wens van het individu of het paar als belangrijkste bekommernis vooropstellen, dan zijn we als species veeleer een Homo juris privati (het potjeslatijn weze me vergeven) dan een zoön politikon (sociaal en politiek wezen) geworden. Problematisch lijkt me dat we in naam van vrijheid, tolerantie, het recht op een eigen levensproject en het bevragen van heteronormativiteit een aantal moeilijke vragen nogal complexloos opzijschuiven, ook al gaat het telkens om zaken die in essentie positief bevonden worden. We horen achteraan in de zaal woorden als homofoob en conservatief  mompelen, maar dat kan alleen maar komen van mensen die stoppen met vragen stellen. Nooit een progressief idee.

* Dikke Freddy is een fictief personage van Erik Vlaminck voor een column in De Standaard. Het is een typische steuntrekker die de meer fortuinlijken onder ons een satirische en kritische spiegel voorhoudt.