Pluralisme

Passief pluralisme is het respect en de verdraagzaamheid tegenover andere opvattingen en praktijken. Dit passief pluralisme leidt echter veelal tot onverschilligheid. Het voedt een cultuur waarin verschillende groepen naast mekaar, op eilandjes, leven. 

Actief pluralisme daarentegen leert mensen op een actieve manier, in dialoog en via gedeelde ervaringen, om te gaan met de onvermijdelijke diversiteit van andere culturen en godsdiensten. Actief pluralisme staat voor een samenleving die ruimte biedt aan uiteenlopende levens- en wereldbeschouwingen, die actief kunnen worden uitgedragen, maar die nooit aan anderen mogen worden opgedrongen.

Een pluralistische samenleving moet ruimte bieden aan de beleving van diversiteit.  Daarbij kan men dus in zekere zin niet anders dan zowel ‘oude’ als ‘nieuwe’ systemen van zingeving bestendigen – wat uiteraard niet uitsluit dat men de bijhorende regels en het feitelijke gedrag kritisch bekijkt en/of ook op een persoonlijke, creatieve manier omgaat met deze referentiekaders en elementen uit de tradities.

Wat in een proces van pluralisering helaas vaak verloren lijkt te gaan, is de kritische zin ten aanzien van zichzelf. Men wordt soms nogal snel ‘vooringenomen’ of slaagt er niet in op een eerlijke manier naar zichzelf te kijken.  Aan de basis van deze vorm van blindheid, ligt veelal het gebrekkige besef omtrent de feitelijke pluraliteit van de eigen identiteit (die steeds een samengestelde identiteit is).

Overheidsinstituten hebben in pluralistische samenlevingen in het beste geval een aanbiedende, ondersteunende en begeleidende rol ten aanzien van de verwerving van een pluralistische attitude. Maar ook de gezinnen en allerlei andere maatschappelijke structuren spelen een rol in het verhaal, gezien opvoeding en onderwijs zorgen voor ‘blootstelling’ (aan diversiteit), bijdragen aan waardenopbouw en in het algemeen kunnen bijdragen tot een grotere openheid en het aanleren van het bepalen van (eigen) standpunten.

Het grootste gevaar in pluralistische maatschappijen is dat een doorgedreven (‘grijze’) onverschilligheid of zelfs ware ‘erosie’ van zingeving kan ontstaan, als gevolg van een algemene verbrokkeling en kwalitatieve vervlakking van het zingeven. Als oorzaak hiervan kan onder meer worden gewezen op het ontbreken van een gevoel van eenheid, het delen van eenzelfde (nieuw) Groot Verhaal onder mensen. In zo‘n geval dreigt de mensheid zelfs te vervallen in een ‘survival of the fittest’, of een zich terug opsluiten in de eigen (al dan niet kleine) gemeenschappen of oecumenes – wat vooral zelfbevestigend zal werken en de openheid zal terugdringen.

De echte uitdaging van pluralistische samenlevingen bestaat er in feite in om te kunnen leven zonder pasklare antwoorden, maar in acceptatie van de verschillen en met respect voor elkaar.

Documenten


Keer terug