19 augustus 2025
Pleidooi voor het universum
Gedurende de leestijd van deze tekst promoveer ik mezelf tijdelijk tot advocaat. Advocaat voor het universum. Ik ben namelijk van mening dat het universum onschuldig is. Er treft het heelal geen enkele schuld op welk gebied dan ook.
Wat was het dat me ertoe aanzette om hier de verdediging van het fascinerende heelal op mij te nemen? Wel, onlangs in een krantenreeks vertelde een sportieve, sympathieke vrouw, die ik zonder ook maar enige twijfel heel erg bewonder voor haar lef en daadkracht – eigenschappen waarover ik in mindere mate beschik – dat ze gelooft dat 'het universum je op het juiste moment de dingen geeft die je nodig hebt'. 'Niet te veel, niet te weinig, niet te vroeg, niet te laat.' Voor de offers die je maakt, krijg je uiteindelijk zaken terug, ze is lang niet de enige die daarvan overtuigd is. Wanneer je bovendien 'universum' googelt, krijg je zelfs eerst boeken aangeboden over het onderwerp. Pas daaronder krijg je wetenschappelijke uitleg over het heelal.
Niet dat ik overmatig en enkel en alleen belang hecht aan doorgedreven rationaliteit en geen ruimte laat voor gevoel, dat is zeker niet het geval. We zijn – bij voorkeur – rationele wezens, maar emoties gaan hoe dan ook met ons aan de haal. Gelukkig maar. Het leven zou anders maar mager en triestig zijn. Niettemin moet ik resoluut de kant kiezen van mijn cliënt. En zijn neutraliteit. Met twee argumenten wil ik mijn betoog kracht bijzetten.
Stel dat ik het verkeerd voor heb, en het universum toch goede vibes stuurt, waarom vallen er dan zoveel sukkelaars uit de selectieve boot? Waarom zijn er dan zovelen die keer op keer die positieve wind aan hen zien voorbij waaien? Al je gelooft dat het universum goede zaken stuurt, dan geef je impliciet toe dat het universum 'kiest', want waarom stuurt het dan niet tegelijkertijd vrede en voedsel naar een hongerig Soedanees kind? En bij voorkeur veel voedsel. En liefst niet te laat. We moeten er dus nuchter in zijn want dit ruikt anders vooral naar meritocratie. De goede vibes voor de talentvolle gelukkigen, de miserie voor de minder fortuinlijke bewoners op onze aardkloot.
Literatuur heeft de kracht om daar subtiel op te wijzen, soms vliegt het als een mokerslag in het gezicht van de lezer. Het doet me denken aan een van de ijzersterke passages uit de roman De keizer van Gladness van Ocean Vuong. Het hoofdpersonage keert terug naar zijn werkplek, een soort fastfoodrestaurant, waar hij met zijn hoofd in zijn handen op de melkkratten gaat zitten. Hij kon nergens anders heen. Dus kiest hij ervoor zich bij zijn collega's te voegen: '[…] deze kleine mensen die de wereld draaiende houden door eten sneller te bereiden dan we in de geschiedenis van de mens ooit hadden gedaan'. Was het universum net niét onverschillig, dan stuurde het vast en zeker toch eveneens een eerlijke portie goede vibes naar mensen zoals deze romanfiguur? Had het universum het voor het zeggen dan ben ik ervan overtuigd dat het niet selectief zou zijn.
Maar waarom toch die overtuiging dat het universum zich manifesteert? Dat kan het niet, het is er gewoon. En wij zijn onbeduidende wezens in dat onverschillig universum. Ja, er gebeuren soms rare dingen, en onverwachte gebeurtenissen. En dan zou ik het toeval nog vergeten! Maar daar heeft mijn cliënt niets, maar dan ook volstrekt niets mee te maken.
Trouwens – en dat is meteen mijn tweede argument –, als het universum goede vibes zou sturen, stuurt het ons dan ook slechte? Waarom zou het de juiste zaken op het juiste moment naar ons sturen, maar niet de problemen? Heeft het universum ons een president met autocratische ambities gestuurd? Heeft het universum voor imperialistische individuen gezorgd die er met een wel heel grove borstel van door gaan? Neen, dat heeft het niet. Het universum is onschuldig. Het veroorzaakt noch goede, noch slechte zaken. Ik pleit resoluut voor de vrijspraak.
En mocht ik de bal misslaan, mocht het universum toch sturend te werk gaan, dan zal ik het ongetwijfeld vroeg of laat, en niet te veel of te weinig, ervaren. Van zodra dat overduidelijk het geval is, breng ik u op de hoogte en geef ik mijn foute overtuiging toe. U hoort nog van mij … of niet.
Meer van Sophia De Wolf