In zijn boek Eeuwige wijsheid staat Aldous Huxley stil bij de grote religieuze en levensbeschouwelijke tradities wereldwijd. Hij stelt vast dat doorheen de geschiedenis en in alle continenten dezelfde fundamentele inzichten en ervaringen naar voren komen. Allemaal staan ze stil bij het hoogste doel van het menselijk leven en hoe dat te realiseren. Bijvoorbeeld de opdracht om niet de slaaf te zijn van het ego en wegen te vinden om daartoe te komen, zoals contemplatie en naastenliefde. Hoe zou het zijn als we deze 'eeuwige wijsheid' weten te verzilveren tijdens de politieke besluitvorming? Het christendom, jodendom, islam, hindoeïsme, taoïsme, boeddhisme, confucianisme, humanisme en nog andere levensbeschouwelijke tradities bieden een vrijwel onuitputtelijk reservoir aan wijsheid. Het komt erop aan die tradities te bevrijden van starre dogma's en instituties, door te stoten naar de kern van wat zij te bieden hebben en ze eigentijds te interpreteren. Zij leren ons wat het is om mens te zijn, hoe wij ons tot anderen kunnen verhouden, en welke waarden wij dienen in acht te nemen om tot een goed leven en een goed samenleven te komen. Denk maar aan waarden zoals mededogen, gerechtigheid, dienstbaarheid en vele andere. De gerenommeerde hoogleraar politieke filosofie Michael Sandel benadrukt dat de politiek zich ook met zulke zaken moet inlaten.

Neem bijvoorbeeld het stikstofprobleem. Vanzelfsprekend gaat het om depositiewaarden, wetenschappelijke kennis en de rendabiliteit van landbouwondernemingen. Voor alle duidelijkheid: laten we dat vooral niet veronachtzamen. Maar daaronder zitten nog heel andere vragen: wat is onze verhouding met de natuur en met andere levensvormen? Willen wij een louter op winstvermeerdering gerichte economie of een die vooral zorgt voor de vervulling van de werkelijke menselijke behoeften? Wat zijn onze fundamentele waarden? Hoe willen wij tegelijk zorg dragen voor de huidige en de toekomstige generaties? Als de wijsheid een persoon zou zijn, wat zou zij ons dan vertellen? Zulke vragen onder de loep nemen vraagt om verdieping en verstilling. Even de waan van de dag en de hectiek van elkaar bestrijdende standpunten laten voor wat ze zijn. Op een dieper niveau aftasten wat mogelijk en wenselijk is, wat voor iedereen min of meer kan werken. Doorstoten naar de laag waarbij we elkaar als mens ontmoeten en verschillen proberen samensmeden tot een nieuw geheel. Diepe, levensbeschouwelijke wijsheid, die ons eigenlijk aanspoort om vanuit het beste in onszelf te handelen, reikt ons hier de hand.

Wijsheidsraden kunnen op alle bestuursniveaus perspectief bieden, maar het lijkt een goede piste om er bij wijze van experiment in enkele gemeenten mee aan de slag te gaan. Het decreet lokaal bestuur biedt daartoe een solide juridische basis. Wijsheidsraden zouden zich kunnen buigen over zeer gevoelige, ethisch geladen kwesties zoals een controversieel mobiliteitsplan, een vastgoedproject, armoedebestrijding of integratie van mensen met een migratieachtergrond. De output van de wijsheidsraad kan de vorm aannemen van reflectienota's, adviezen, podcasts, een korte film, een publiek statement, et cetera.

Drie zaken verdienen speciale aandacht bij het op poten zetten zulke gemeentelijke wijsheidsraden. Ten eerste hun samenstelling. Ze kunnen bestaan uit vertegenwoordigers van verschillende levensbeschouwingen. Of men kan ze bevolken met mensen van uiteenlopende pluimage maar met een gevoeligheid voor en expertise in ethiek, spiritualiteit, levenskunst. Psychologen, ethici, kunstenaars, en dergelijke komen dan in beeld. Men kan ook opteren voor een raad van uitgelote burgers, ervan uitgaande dat iedereen wijsheid in zichzelf kan vinden als men maar geschikte methodes daartoe inzet. Zo komen we bij het tweede aandachtspunt: het hanteren van werkwijzen die tot vertraging, verdieping en verbinding leiden. Ten derde dient men erop te letten dat er een goede koppeling bestaat tussen de wijsheidsraad en de organen die de uiteindelijke politieke beslissingen nemen.

Stel je even voor dat zo'n wijsheidsraad begint met twintig minuten stilte. Daarna beluisteren de deelnemers een inspirerende tekst of een indringende getuigenis. Daarop aansluitend volgt een traag, diepgaand, oprecht gesprek vanuit het hoofd en het hart. Men luistert heel goed naar zichzelf en naar elkaar. Het uitgangspunt is: we weten niet goed hoe we dit probleem moeten aanpakken. Maar als we elk onze inzichten, ervaringen en intuïties samenleggen komen we misschien tot iets waar iedereen voldoende achter kan staan, ook al is het voor niemand perfect. Hoe zou het zijn als politieke besluitvorming op die manier aan kwaliteit kan winnen?