7 juli 2022
Abortus is geen moord, wel zorgverlening
Met het verwerpen van het arrest Roe v. Wade komt abortus weer wat meer in de misdaadsfeer terecht. Het Amerikaanse Hooggerechtshof beschuldigt abortuszorgverleners meteen ook van moord. Vincent Van Britsom, de voorzitter van Pro Vita, hoopt nu ook in ons land op een kentering. Voor hem is nog maar eens bewezen dat artsen die abortus uitvoeren 'slachters' zijn, 'misdadigers die hun diploma zou moeten ontnomen worden', zoals hij het in De Morgen verwoordde. Ook paus Franciscus stelt in een reactie abortus gelijk aan 'een huurmoordenaar inhuren'.
'Bent u dokter geworden om beginnend leven in de kiem te smoren, dus moordenaar te worden?', was de eerste vraag die de onderzoeksrechter mij stelde toen hij in 1983 een onderzoek instelde naar de werking van het Abortus Kollektief Anticonceptie in Gent en 52 zorgverleners van moord beschuldigde. Op 15 mei 1992, werden we met twee artsen en drie onthaalmedewerksters vrijgesproken van moord in 'het abortusproces tegen het Kollektief Anticonceptie' voor het Hof van Beroep in Antwerpen, na een juridische strijd van bijna tien jaar. In datzelfde jaar bekrachtigde het Hooggerechtshof in de VS zijn uitspraak bij Roe vs. Wade in het verdict Planned Parenthood v. Casey: 'Vrouwen hebben het recht om te kiezen voor een abortus voorafgaand aan de levensvatbaarheid en dit zonder ongepaste inmenging van de staat.'
Intussen was in België op 3 april 1990 een wet goedgekeurd die abortus depenaliseerde, ondanks de gewetensnood van de toenmalige koning Boudewijn, voor wie abortus moord was.
Naar aanleiding van de uitspraak van het Hooggerechtshof verklaarde Ahmed Laaouej, de fractieleider van de PS in de Kamer, dat zijn partij in het parlement een initiatief wil nemen om 'die fundamentele vrijheid in de grondwet te verankeren' en 'de achteruitgang van vrouwenrechten in België tegen te gaan'. Hij kreeg meteen bijval van de PVDA, maar ook van de andere regeringspartijen, behalve CD&V natuurlijk. Die partij had haar deelname aan de Vivaldi-regering laten afhangen van het intrekken van het abortusvoorstel uit 2018. Toen ging een meerderheid in de Kamer akkoord met een herziening van de abortuswet, die abortus volledig uit het strafrecht zou halen en als een normale medische handeling zou beschouwen. CD&V eiste dat een 'onafhankelijk multidisciplinair wetenschappelijk comité' werd samengesteld dat eerst de huidige abortuswet moet evalueren. De vraag is of de uitspraak inzake Roe v. Wade daar impact op zal hebben. Ik geef graag een aanzet tot antwoord.
Er zijn drie wetten die sinds het begin van de 21ste eeuw de keuze en de inzet voor een kwaliteitsvolle gezondheidszorg mogelijk maken in België. De wetten op de rechten van de patiënt (2002), de wet op de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen (2015) en wet op de kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg (2019). Samengevat: medische zorg moet worden uitgevoerd door gekwalificeerde zorgverleners, ten dienste van mensen die rechten hebben en die zorg nodig hebben, binnen een bepaalde context, met individuele doelstellingen. Vrijwillige zwangerschapsafbreking kadert in het recht op kwaliteitsvolle seksuele en reproductieve gezondheidszorg.
Mogen en moeten we niet veronderstellen en erop vertrouwen dat vrouwen (en hun omgeving) bewuste keuzes kunnen maken over hun seksualiteit en reproductie? Toch als preventie en voorlichting voldoende voorhanden zijn? Mogen en moeten we niet veronderstellen en erop vertrouwen dat zorgverleners bij abortus dezelfde beroepsintegriteit aan de dag leggen als bij elke andere medische handeling of ingreep?
Zodra je als maatschappij aanvaardt dat zwangerschap mag 'voorbehoed' en 'afgebroken' worden, ga je op zoek naar de beste manier om dat mogelijk te maken. Veiligheid, betrouwbaarheid en comfort primeren daarbij.
Wat is het verschil tussen 18 en 19 weken? Wat is het verschil tussen een afbreking tot vlak voor de geboorte omwille van medische redenen en een niet-medische abortus? In een zorgcontext waar we de mens als een eco-bio-psychosociaal en zingevend individu beschouwen en benaderen zijn er geen ethisch-filosofische argumenten. Ook niet de maakbare levensvatbaarheid die alsmaar verlengd zal worden tot en met een maakbare zwangerschap buiten de baarmoeder?
Welke meerwaarde heeft een opgelegde bedenktijd van twee dagen, zes dagen, of zelfs geen dagen bij zwangerschapsduururgentie? Geef en neem de bedenktijd die nodig en zinvol is zoals bij andere zorgmedische handelingen. In onderling overleg, interdisciplinair en op basis van transparante informatie. Om empathisch en detaboeïserend tot een beslissing te komen die actueel de best mogelijke is voor die specifieke vrouw. En draag zorg voor de opvolging en zinvolle opvang waar nodig.
Je zou kunnen inzetten op verschillende benaderingen, afhankelijk van de tijdsperiode in de menstruele cyclus of het zwangerschapsverloop. Bij wijze van voorstel, in cascade:
- Zwangerschap voorkomen, indien duidelijk vooraf niet gewild: natuurlijke, mechanische en/of medicamenteuze anticonceptie.
- Bevruchting mogelijk in een cyclus en niet gewild: noodanticonceptie (via apotheker) of once-a-month-pil (bloeding opwekken op de te verwachten dagen dat maandstonden optreden met afbreken van vruchtbeginsel indien aanwezig – niet commercieel geregistreerd in België).
- Uitblijven van de maandstonden bij een cyclus waarbij zwangerschap mogelijk is maar niet bevestigd, en niet gewild: overtijdbehandeling medicamenteus of mechanisch tot twee weken na de te verwachten maandstonden (valt in Nederland niet onder de strafwettelijke regeling).
- Zwangerschap bevestigd maar niet gewild: afbreking mogelijk tot 9 weken (medicamenteus), tot 16 weken (mechanisch), tot 39 weken (medicamenteus met sedatie). Alternatief indien men geen afbreking wil: anoniem of discreet bevallen, vondelingenluik, afstand aan pleeggezin of adoptie (tot twee maanden na de geboorte).
In al die situaties is de begeleiding, preventief en achteraf, sterk afhankelijk van de zwangerschapsduur en de context, op maat van de vrouw en eventuele partner. Er is preventie, overleg en begeleiding nodig. Er is vertrouwen nodig, in de vrouw en haar omgeving, in de deskundige begeleiding van de zorgverleners. Dat is onontbeerlijk.
In een democratie waarin mensen het recht hebben hun seksualiteit en reproductie zelf te bepalen en te beleven en zin te geven, is abortus een logisch vrouwen- en patiëntenrecht. Geen moord, dus, maar zorgverlening.
(Een ingekorte versie van dit artikel verscheen eerder in De Standaard (6 juli 2022). Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Meer van Marc Cosyns