Wat is vrijzinnig humanisme?
Er zijn verschillende omschrijvingen en definities mogelijk van de begrippen humanisme en vrijzinnig humanisme, maar een aantal belangrijke elementen vind je toch terug in zo goed als iedere poging om de begrippen te duiden.
Humanisme en bij uitbreiding vrijzinnig humanisme wordt algemeen gezien als een levensbeschouwing waarin de mens en de menselijke ontwikkeling centraal staan. Humanisme vertrouwt op de kracht van mensen: ieder individu kan zelf nadenken, zelf oordelen en binnen de mogelijkheden die voorhanden zijn het eigen leven inhoud en betekenis geven. Vrij denken, vrij onderzoek, zelfbeschikking, menswaardigheid, verantwoordelijkheid, maakbaarheid, gelijkheid, verdraagzaamheid en solidariteit zijn kernbegrippen van het vrijzinnig humanisme. De rechten van de mens, zoals vastgelegd in de Universele verklaring van de rechten van de mens en het Europees verdrag voor de rechten van de mens, zijn daarbij het morele referentiekader.
Zingeving en zelfbeschikking
Het recht op zelfbeschikking is een fundamenteel gegeven. Vrijzinnig humanisten maken zelf hun keuzes, ook over het begin en het einde van het leven. Maar zij doen dat met respect voor anderen en voor de omgeving. Zij handelen vrij, maar niet vrijblijvend en houden rekening met het belang van de samenleving, de natuur en toekomstige generaties.
Vrij onderzoek en kritisch denken
Eerst zien en dan geloven is het adagium, of liever, eerst onderzoeken en nadenken en dan oordelen. Humanisten streven naar kennis en vormen hun mening op basis van vrij onderzoek, rationeel denken en kritisch argumenteren. Dogma’s en ‘geopenbaarde waarheden’ zijn geen bron van kennis of waarheid.
Samenleven in vrijheid, gelijkheid en solidariteit
Humanisten voeren de traditionele verlichtingswaarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit hoog in het vaandel. Zij willen verbinden, op basis van respect, dialoog en verdraagzaamheid. Het streefdoel is een warme en solidaire democratische samenleving, waarin de principes van de rechtsstaat geëerbiedigd worden en alle mensen gelijkwaardig zijn en volwaardig kunnen participeren. De overheid is neutraal en onpartijdig, garandeert en faciliteert een gelijke behandeling van de verschillende levensbeschouwelijke overtuigingen en emancipeert haar burgers.
Maakbaarheid
Humanisten gaan ervan uit dat de wereld en de mens maakbaar zijn, maar houden er ook rekening mee dat er morele en fysieke grenzen zijn aan die maakbaarheid. Vooruitgang moet worden getoetst aan ethiek, menselijke waarden en waardigheid, en duurzaamheid.
Waarden en emancipatie
In een vrijzinnig-humanistische opvoeding en gemeenschap staan naast overdracht van kennis ook overdracht van waarden en emancipatie centraal, met als doelstelling het bouwen aan een verdraagzame, pluralistische, inclusieve, democratische samenleving. Interculturele en intergenerationele dialoog en samenwerking zijn belangrijk. Aan emancipatorische ontwikkeling en waardenoverdracht wordt gewerkt door vrijzinnig-humanistische dienstverlening, sociaal-culturele gemeenschapsvorming en vrijzinnig-humanistische educatie (in Vlaanderen en Brussel onder meer via de lessen niet-confessionele zedenleer).
Humanisme volgens de IHEU (Internationale Humanist and Ethical Union)