23 januari 2019
Nudging als instrument voor een humaan beleid
Nog niet zo lang geleden had niemand van nudging gehoord, anno 2019 lijkt dat compleet veranderd. Mocht je het begrip toch niet kennen, dan heb je het ongetwijfeld al eens ondergaan, zonder het te beseffen.
_Wat is nudging?
Richard Thaler wordt beschouwd als de initiator in het begrijpen en toepassen van de mechanismen van nudging. Thaler, professor in gedragswetenschappen aan de Universiteit van Chicago, publiceerde er in 2008 een boek over.
Nudging is een manier om menselijk gedrag te sturen in een wenselijke richting, zonder aan (keuze-)vrijheid in te boeten. Hiervoor heb je een 'keuze-architect' nodig die het gedrag in een voorspelbare en sociaal wenselijke richting wijzigt. Niemand wringt je arm om, je wordt tot niks gedwongen, de interventie moet eenvoudig en gemakkelijk te negeren zijn.
Het meest voorkomende en eenvoudige voorbeeld van nudging is de vlieg in het urinoir. Sinds de vlieg als mikpunt in het urinoir werd aangebracht, wordt er minder naast het urinoir geplast. Leuk voor de poetsvrouwen (en de mannen die na de niet zo goede mikkers komen). Naast louter praktische toepassingen bieden zich meerdere mogelijkheden aan die een humanistische inslag kennen.
_De keuze-architect en de principes van nudging
Nudging is vooral van toepassing op keuzes die uitgestelde resultaten beïnvloeden, die moeilijk of uitzonderlijk zijn, die weinig directe feedback opleveren of waar de relatie tussen de keuze en ervaring ambigu is. Met andere woorden, de baten van nudging treden vooral op in complexere situaties. Denk bijvoorbeeld aan de standaardinstellingen bij het installeren van nieuwe software. Bij de keuzes die men moet maken tijdens de installatie, staat vaak een van de opties al aangevinkt. In vele gevallen is dat een verademing voor de gebruiker. Die wil zich veelal niet verdiepen in de aspecten die elke keuze inhoudt, maar wil de software in zijn meest algemene vorm kunnen gebruiken. De standaardkeuzes maken in dat geval het leven gemakkelijker, zonder dat men andere keuzes uitsluit.
_Misverstanden
Gaat de keuzevrijheid van een individu dan niet verloren? Neen. Nudging bewaart elke vrije keuze. Nudging wordt veelal pas toegepast als de situatie complex is, en de keuze in een welbepaalde richting betere resultaten oplevert voor het individu of de maatschappij. In vele gevallen zou een individu de vele keuzeopties die hij zelf zou moeten doornemen, als hinderlijk en lastig ervaren. Bovendien is er geen sprake van dwang. Elke andere keuze is zonder noemenswaardige inspanning evenzeer mogelijk.
Het is overigens een illusie te denken dat mensen voortdurend bewuste en rationele keuzes maken die hun belang ten goede komen. Zo blijkt uit onderzoek dat mensen bijvoorbeeld vaak de neiging hebben om in de omstandigheden te blijven vertoeven waar ze op dat moment in zitten, ook al zijn die niet erg positief. Bovendien schatten we langetermijneffecten doorgaans verkeerd in en laten we ons leiden door anekdotiek en persoonlijke ervaring in plaats van door wetenschappelijk onderzoek. We blinken ook niet bepaald uit in kansberekening en laten onze keuzes vaak sterk beïnvloeden door sociale druk. We kunnen zo nog even doorgaan. Er zijn vele denkputten waar iedereen in kan tuimelen. Vanuit die optiek kan nudging ons net helpen redelijker keuzes te maken. De kritiek die men soms hoort, met name dat nudging humanistische waarden zoals het vrije denken en oordelen ondermijnt, lijkt me onterecht, al kunnen we een onethisch gebruik van nudging niet uitsluiten.
_Een middel voor een humaner beleid?
Uiteraard is nudging een methodiek die zowel de private als de publieke sector kan toepassen. Maar heel wat belangrijke toepassingen situeren zich in de publieke sector. Staan mensen hun organen af na hun overlijden? Welke maaltijden zijn het populairst in scholen? Via het implementeren van nudging in het beleid en in de wetgeving, kunnen heel wat positieve maatschappelijke resultaten bereikt worden, zoals meer orgaandonaties en het kiezen van gezondere schoolmaaltijden.
Richard Thaler ontving in 2017 de Nobelprijs Economie, net omdat zijn onderzoek omtrent nudging de economie humaner maakte. Zo heeft hij miljoenen Amerikanen ertoe bewogen om aan pensioensparen te doen door het kortetermijndenken te doorbreken. Zijn inzicht over de invloed van psychologische mechanismen op besluitvorming was hierin cruciaal.
Goed geïnformeerde default regels kunnen bijvoorbeeld de gezondheid verhogen, verkeersveiligheid verbeteren en zelfs levens redden. Als het fruit op ooghoogte staat, belet dat je niet om de reep chocolade uit de onderste schap te nemen, maar het kan het eten van fruit wel stimuleren ten opzichte van het eten van snoepgoed. Als we ervoor zorgen dat je je niet actief moet inzetten om orgaandonor te worden maar dat je dat automatisch bent (de defaultpositie), dan ligt het aantal donaties relatief hoger dan wanneer je je als donor moet registreren. (In België is het zo dat je donor bent, tenzij je je uitspreekt voor het tegendeel.)
We wezen er reeds op: mensen verkiezen vaak om in de situatie te blijven waarin ze zich bevinden. Bij uitbreiding is dat ook zo voor maatschappelijke tendensen. Grosso modo worden ook die gevolgd als we bepaalde keuzes moeten maken. Uit een experimentele bevraging bleek dat mensen dubbel zo vaak voor orgaandonatie kiezen in landen waar orgaandonatie de standaard is, dan in landen waar je actief moet kiezen om orgaandonor te zijn. We moeten dus die context zoveel mogelijk inrichten met humane nudgings.
Dergelijke eenvoudige interventies kunnen jaarlijks duizenden levens redden. Een overheid is er dus bij gebaat om de mechanismen van nudging te kennen en positief toe te passen. Of: hoe wetenschap, in dit geval psychologie en gedragswetenschappen, kan helpen om de samenleving te verbeteren.
_Literatuur:
- Richard Thaler en Cass Sunstein: Nudge, Naar betere beslissingen over gezondheid, geluk en welvaart (Business Contact, 2015)