17 april 2023
Bij een afscheid: Facebook, salut en merci!
Zoals ontelbaar vele anderen ben ik ooit, ettelijke jaren geleden, mee opgestapt in het Facebook-verhaal. Stilaan leer je dan dat ook hier het meesterschap zich pas in de beperking toont. Je geeft aan dat je allerlei zaken niet wenst te zien, je sluit je af van berichten van een aantal 'vrienden', je ontvriendt al eens een onverlaat, je leert dat controverses nergens goed voor zijn, je kiest een aantal favorieten, je beperkt het aantal uren (!) dat je op FB doorbrengt enzovoort. Herhaaldelijk merk je dat het weleens verkeerd loopt: vrienden melden dat hun account gehackt is; sommigen hebben plots twee accounts; anderen reageren verbolgen op het feit dat ze gecensureerd, zelfs tijdelijk verbannen zijn omdat ze gezondigd hebben tegen een of andere FB-regel. Toen de Reels verschenen, korte amateurfilmpjes, en je die niet kon weigeren, dacht ik eraan om te stoppen met FB, maar het bleef bij dat goede voornemen, ook al omdat er geleidelijk aan minder dergelijke filmpjes ongevraagd op me afkwamen.
Ik betrapte me erop dat ik niet zelden toch heel wat tijd doorbracht op de site. Als gepensioneerde en dus wat vereenzaamde man (of vrouw, ongetwijfeld) kijk je 's morgens 'gauw' even naar de berichtjes, meldingen, geposte items, verjaardagaankondigingen en -berichten, je klikt wat reclame weg, je volgt al eens een link, je reageert op een aankondiging of een reactie, en voor je het weet is de halve of zelfs de hele morgen voorbij.
Als gepensioneerde heb je alleen nog de verplichtingen die je jezelf oplegt. Ik mag dus desnoods de hele dag op FB zitten spelen, het is allicht beter dan porno kijken. Maar toch had ik altijd dubbele gevoelens: het oppervlakkige genot ging altijd gepaard met een licht schuldgevoel: heb je echt niets beters te doen, Karel? Zit ge weer op FB, ja? Tjonge, jonge, jonge. Zo zijn we opgevoed. De tijd vliegt snel, gebruik hem wel. Zomaar zitten spelen is tijdverlies. Je moet je met belangrijke zaken bezighouden, alleen dan ben je 'goed bezig'. FB is een soort van zelfbevrediging: weleens leuk, maar toch niet echt leuk. Je hebt achteraf nooit een goed, voldaan gevoel.
Na jaren aarzelen is het er gisteren dan toch van gekomen. Ik kreeg kort na elkaar twee Messenger-berichtjes van FB-vrienden die van 'mij' een (evident overbodig en dus verdacht) vriendschapsverzoek hadden ontvangen, en die dan ontdekt hadden dat de afzender een account was dat weliswaar identiek was met het mijne, behalve dat er veel minder vrienden waren. Hun conclusie was correct: mijn account was gekloond, of gehackt, ik weet niet of er een verschil is. Mijn reactie was onmiddellijk: dit is het einde.
Want welke zekerheden heb je nog? Naast jouw eigen account is er nu een alter ego, een nepaccount van een onbekende die zich voordoet als jou, die dus op dat account dat ook jouw naam draagt, kan posten wat ie wil, die vriendschapsverzoeken kan sturen alsof ze van jou zijn, kortom een oncontroleerbare en totaal onbekende dubbelganger. Dat idee is voor mij ondraaglijk. Ik ben misschien, wellicht, allicht niets bijzonders, en zeker niet beter dan iemand anders, maar ik ben wel uniek, zoals iedereen, en wil dat graag ook blijven.
Als Facebook dus niet kan verhinderen dat zoiets gebeurt, en daarop ook niet controleert – wat me overigens geen ingewikkelde zaak lijkt – dan meen ik dat Facebook geen veilige omgeving is. Je weet niet meer met wie je te doen hebt. Ik denk niet dat ik paranoïde ben (al is dat vaak een duidelijke aanwijzing van wel …), en ik ben echt niet overbezorgd in verband met mijn privacy – ik heb nauwelijks iets te verbergen – maar er zijn grenzen, en een grens is hier nu overschreden. Ik kom dus niet meer op FB, ik open mijn account niet meer, en ik bekijk of en desgevallend hoe ik dat kan afsluiten. Ik zie dus ook geen berichten meer in Messenger.
Ik besef dat mijn beslissing om FB te verlaten wel wat gevolgen zal hebben voor mijn persoonlijk leven. Ik zal dus geen 'contact' meer hebben met al de mensen, organisaties, verenigingen enzovoort die ik al jaren volg. Geen verjaardagwensen meer sturen en ontvangen. Geen tweedehandsaanbiedingen meer bekijken. Geen likes (nee, niet 'likjes', spellingcontrole!) meer geven, geen medeleven betuigen, geen hartjes of wows. Van enkele vrienden die ik alleen van FB ken, valt het afscheid me zwaar. Ik hoop op andere manieren met hen in contact te blijven.
Ik zal het allemaal wel missen, hoe kan het anders na zoveel Pavlov-gewenning?
Ik had echter geen andere keuze: zo kon het niet verder. Als je niet meer zeker bent van de identiteit van de mensen met wie je omgaat, beland je in een onmogelijke situatie. Dat is althans mijn aanvoelen. Ik ben nog niet wanhopig genoeg om een volslagen onbekende via een computerprogramma als virtuele vriend in de (even virtuele) armen te sluiten, laat staan in gesprek te gaan met een robot. Tenzij als experiment, uit nieuwsgierigheid misschien. Want is zo'n robot met de zogenaamde artificiële intelligentie ook niet het product van mensen? En praat je dan niet gewoon, – nu ja, gewoon – met de mensen die de robot geprogrammeerd hebben? Want dat zo'n robot een individu zou zijn, dat echt nadenkt en voelt als een mens, dat lijkt me voorlopig nog altijd veeleer sciencefiction.
Ik besef wel dat ik nu nog een communicatiekanaal gesloten heb. Ik heb nooit kranten gelezen, en lees ook al twintig jaar geen weekblad meer nadat The New Yorker zijn ravissante oorspronkelijk karakter grotendeels verloren had. Sinds enige tijd kijk ik ook geen tv meer, en nieuwssites op internet mijd ik zorgvuldig. Ik luister al lang niet meer naar de radio. Wel de hele dag muziek, streaming met Qobuz en Roon, tot mijn immense tevredenheid overigens.
Het is niet dat ik geen gebruik meer zou maken van het internet: ik zit er de hele dag op. Er is zoals gezegd de streaming van muziek, dan de e-mail, en ik heb drie actieve eigen websites. Ik schrijf vele uren per dag in Word en zoek voortdurend allerlei zaken op, vooral met Google en Wikipedia, en raadpleeg naast een hele resem woordenboeken ook nog talloze andere websites. Ik maak ook deel uit van een kleine 'samenleesgroep' in maandelijkse videosessies, een prima initiatief waar Samana zich bij aansloot. En zoals je merkt ben ik ook actief op de website van het Humanistisch Verbond, met teksten op de blogpagina van de denkgroep Kwintessens en met recensies. Het ziet er dus niet naar uit dat mijn afscheid van Facebook het aantal uren online drastisch zal reduceren.
De belangrijkste reden waarom ik deze tekst schrijf is dat ik meen dat een ernstige waarschuwing nodig is. Ook als je geen aanhanger bent van complottheorieën lijkt een goede dosis argwaan en bezinning meer dan wenselijk als je met de zogenaamde sociale media bezig bent. Je kan ook in het werkelijke leven nare sociale ervaringen beleven, crede Roberto experto, maar de kans dat je doorhebt dat er iets verkeerd loopt is dan toch aanzienlijk groter dan op het weinig transparante internet, inzonderheid op de sociale media. Ongetwijfeld hebben enkele miljarden mensen het ervoor over, en zullen ze vrolijk sociaal blijven zijn via de media. Maar voor deze gebruiker is er een grens overschreden. Vandaar: een welgemeend salut en merci, Facebook.
Meer van Karel D'huyvetters