19 september 2023
Eureka Europa #7: Keihard werken
Het eerste radiostudio-interview in de reeks 'Eureka Europa – De gesprekken', met (interim)voorzitter Sepp Tyvaert van Open Vld.
Het rommelt één jaar voor de parlements- en Europese verkiezingen bij alle Vlaamse centrumpartijen, van links tot rechts. Bij de Groenen wordt in eigen rangen de ene broedermoord na de andere gepleegd (Bart Staes op non-actief gezet, Björn Rzoska trekt zich terug, Meyrem Almaci valt van haar troon, Wouter Van Besien stapt over naar de privésector, Kristof Calvo geeft zijn ministerdroom op, het dubbele voorzittersmandaat remt de partij meer af dan het efficiënt is).
De CD&V is in hetzelfde bedje ziek en moet harken om nog aan 10% te raken, op een halve eeuw is ze op een kwart van haar aanhang teruggevallen, en ze pokert met steeds nieuwe voorzitters. Het einde van de standenpolitiek geeft duidelijke barsten aan, mede het gevolg van het vergeefs weggemoffelde Dexiaschandaal (de 'bank van het ACW' omdat het via Arco een groot belang had genomen in Dexia). Liefst 700.000 leden werden misleid, 'spaargelden' bleken uiteindelijk aandelen te zijn. De Raad van State vernietigde in maart 2018 de beloofde staatswaarborg zodat vrijwel iedereen met lege handen achterbleef. Het ACW veranderde prompt van naam (De Beweging), en beschouwt CD&V niet langer als bevoorrechte partner. Logisch, want neofiet-voorzitter Sammy Mahdi wijkt nogal vaak uit naar zeer rechtse standpunten. De partij is goeddeels aangevreten door N-VA, dat de echte (conservatieve) volkspartij is geworden.
De socialisten zaten in een serieuze dip, maar trekken zich op aan het onverwacht populair (en soms populistisch) discours van voorzitter Conner Rousseau, die ook cosmetisch sp.a verving door de naam Vooruit. Enkele klachten van grensoverschrijdend gedrag zijn inmiddels van de baan, maar waren toch mogelijk bedreigend voor het groeipotentieel van de partij.
Bij Open Vld ten slotte moet ook de broeksriem aangetrokken. Dat vertaalde zich, na de eerste paarse regering (Verhofstadt II, 2003-2007) en de tanende invloed van oudpremier Guy Verhofstadt op de Europese scene, in toenemende zenuwachtigheid, toen bleek dat de partij niet doorwoog in de ongelijke coalitieregeringen van Charles Michel en Sophie Wilmès, en zeker de Vivaldi-mozaïek (met een Vlaamse minderheid) van Alexander De Croo. Een tweetal liberale excellenties zijn trouwens voortijdig verdwenen (Sophie Wilmès en Eva De Bleeker). Dat laat zich voelen in de peilingen. Open Vld is vandaag op een dieptepunt beland, onder de 10% in juni (8,3%). Om erger te voorkomen heeft voorzitter Egbert Lachaert afstand gedaan van het partijvoorzitterschap, in de hoop op een laterelance. Tegelijk moest jongerenvoorzitter Philippe Nijs, na een 'vertrouwensbreuk' (lees: ook hier grensoverschrijdend gedrag) met een lid van het kernbestuur, terugtreden. Lang heeft de partij niet gewacht om het bloed te stelpen: als waarnemend voorzitter (tot de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober 2024) werd Tom Ongena aangesteld door de partijtop, de jongeren hebben Sepp Tyvaert aangewezen.
Dat eerste ging niet zonder slag of stoot: met name Jong Vld was niet te spreken over het machtsvertoon van de partijtop. Tyvaert en zijn Leuvense voorzitter Druyts waren er als de kippen bij om het gebrek aan echt liberalisme op de korrel te nemen: 'Wij staan voor openheid en gelijke kansen. Niet voor faits accomplis. Openheid veronderstelt het recht om standpunten te verdedigen en functies na te streven. Als we die principes huldigen, dan moeten we die eerst en vooral in eigen kring toepassen. Alle leden moeten hun inspraak krijgen.' Niet dat de 31-jarige jongerenvoorzitter Ongena iets kwalijk neemt. 'Het is niet persoonlijk, we geven hem een kans om de partij opnieuw op écht liberale sporen te zetten. Wij zoeken geen confrontatie. Maar de partij zit in een diepe crisis. Dat is tegelijk een kans om radicaal terug te keren naar onze idealen. Twintig jaar meeregeren heeft te weinig onze prioriteiten kunnen verzilveren. Daarom is het goed dat de partij tot het inzicht is gekomen dat er dringend een congres nodig is. In september. Tot dan ben ik – gekozen! – interimvoorzitter van de jongerenafdelingen.'
Hij zit er redelijk ontspannen bij achter de microfoon in Straatsburg, is goed van tongriem gesneden, en hij weet zich geruggesteund door Europees parlementslid Hilde Vautmans. Alleen blijft hij te vaak in abstracte doelstellingen steken als ik naar concrete plannen vraag. Her en der is al geopperd dat hij uit de Gentse stal komt, zeg maar de De Clercq-Verhofstadt-connectie. Dat ontkent hij ten stelligste, wanneer we de gemeenteraadsverkiezingen van 2024 aansnijden. Als ik opmerk dat er nogal wat in achterkamertjes beslist wordt, en dat het nogal verwonderlijk is dat in Gent Open Vld en Vooruit nu al een bestuursakkoord hebben afgesproken nog voor de kiezer geraadpleegd is, reageert hij snijdend: 'Voor de goede orde, ik ben niet actief in de plaatselijke Gentse afdeling. En ik vind zo'n afspraak niet vreemd, integendeel. Dat is met open kaart spelen. Natuurlijk zou ik liever een homogeen liberaal bestuur krijgen in Gent, maar een realistische optie is dat niet. Wel kun je nu accenten leggen waarover de kiezer in alle vrijheid zijn standpunt kan bepalen.'
En hoe denk je dan te wegen op dergelijke afspraken?
Er is een brede bevraging nodig. Er zijn grenzen aan ons geduld, voor de jongeren van vandaag ziet de toekomst er sowieso somber uit. We hebben al de hoogste belastingdruk van de OESO (de voorzitter van de begrotingscommissie in het Europees Parlement, Johan van Overtveldt (N-VA) zegt onomwonden: '55%'). Maar ook andere thema's worden een zware dobber. Ik denk aan de torenhoge staatsschuld (eind juni raamde het Federaal Agentschap van de Schuld de schuldgraad op € 493,5 miljard of zowat 105% van het bbp. Per inwoner is dat volgens Jean Deboutte, directeur strategie, risicobeheersing en investeringsbeleid van het Agentschap, € 48.934, en per werkzame inwoner € 97.869). Ik denk aan de vergrijzing en de pensioenkosten. We moeten objectief vaststellen dat deze aanslepende problemen worden doorgeschoven naar onze generatie.
Je gebruikt in deze opname [van twintig minuten] zeker zes keer 'keihard werken'. Waaraan?
(In een gekochte publireportage ('Beste Belgen') verontschuldigt premier De Croo zich in alle kranten van 20 juli, een goeie week na dit interview, voor het falen van de politiek, de hardheid van de parlementaire zeden, de navelstaarderij en wereldvreemdheid van de politieke kaste. Naar Frans voorbeeld – Charles de Gaulles 'je vous ai compris' in Algerije 1958, het begin van zijn déconfiture – laat De Croo (of zijn tekstschrijver) zich ontvallen: 'Ik ken uw zorgen en ik zal keihard werken (…) om u een betere politiek te geven'. Berouw na de zonde? En waarom met zo'n bedenkelijke publimethode, Rousseau indachtig? – by the way, Tyvaert was in 2016 zelf lobbyist in de EU Council Simulation, en manager sociale media van de partij, wat hij nu bij minister van Justitie Vincent Van Quickenborne voortzet.)
Aan een realistischer politiek. Wij willen een nadrukkelijker liberaal beleid zien. Economisch, sociaal, met burgerlijke vrijheden. Te beginnen bij de volgende regeringsvorming. Lukt dat niet, dan moeten we geen schrik hebben van een noodzakelijke oppositiekuur.
Dat klinkt clichématig. Wat was er fout met het huidige beleid, als we de laagste inflatie van de hele Unie kunnen voorleggen? Ive Marx en Paul de Grauwe waarderen hogelijk het attentisme van onze regeringen, en houden ook vast aan, bijvoorbeeld, de automatische indexering van lonen en uitkeringen.
(weifelt even) Je kunt gelijk hebben in enkele deelgebieden van het beleid. Maar zowel nationaal als geopolitiek lijkt een te afwachtende houding toch in ons nadeel te werken. Ik denk dat een dergelijke tactiek fnuikend is voor de fiscaliteit. Er is dringend een lagere belastingdruk op arbeid nodig. Het is vandaag bijzonder moeilijk om een toch wel ingewikkelde opmaak van een begroting uit te leggen en over te brengen. De voorbije twintig jaar is de beleidsruimte steeds verder ingeperkt. We zaten nochtans in de regering, dat is nu de frustratie van de jongeren. Het geld is op, net nu we andere uitdagingen zoals klimaat en natuur dringend moeten aanpakken – en die gaan ons nog heel veel geld kosten.
En hoe zou zo'n slagvaardiger regering er moeten uitzien? Voormalig vicepremier Johan Vande Lanotte (vandaag actief aan een zaak tegen de Turkse president Erdoğan voor het Internationaal Strafhof in Den Haag) hoopt openlijk op 'een groot akkoord tussen N-VA en PS'. Want anders dreigt het uiteenvallen van de Vlaams-nationale conservatieven, zoals met de Volksunie gebeurde. Als beide partijen weigeren met elkaar te spreken, stelt hij in Knack, dan 'moeten kleine partijen verantwoordelijkheden dragen die hun gewicht te boven gaan. Met alle gevolgen van dien – de Open Vld van premier Alexander De Croo is daar een goed voorbeeld van'. Is er in zo'n scenario nog ruimte voor de liberalen?
Dat zal in de eerste plaats afhangen van de kiesuitslag. Het is gevaarlijk daarover te speculeren. Gewoon als denkoefening: voor mij is een monsterverbond tussen PS en N-VA gewoon een horrorscenario. Dan komt het waarschijnlijk neer op een ruil: een links economisch beleid voor meer bevoegdhedenoverdracht naar de deelstaten. Nog meer afsplitsing. In ben zelf geen hardliner in de ene of de andere richting. Er kan natuurlijk over een staatshervorming gesproken worden. Maar bij die vermoedelijke ruil laten we de budgetten nog meer ontsporen. Dat is voor mij de slechtste van twee werelden, ja.
Heeft de Vlaamse regering dan haar best niet gedaan, economisch gesproken? Ook daar zitten de liberalen in.
De Vlaamse regering heeft betere begrotingscijfers en pakt daar ook graag mee uit. Maar het is appelen met peren vergelijken (knipoogt even naar Vautmans). De grote lasten zitten natuurlijk bij federaal, niet bij de Vlaamse regering, de pensioenen om maar iets te zeggen. Het is juist, de groei is groter in het economisch sterkere Vlaanderen dan in Brussel of Wallonië. Maar ik waarschuw toch voor Vlaamse zelfvoldaanheid, alsof Wallonië het enige referentiekader is waarmee we ons moeten vergelijken. Ik hoop dat Vlaams-nationalisme meer is dan beter zijn dan de Walen. Het is al een heel ander verhaal als je de Vlaamse economie afzet tegen de Nederlandse. Ook in Vlaanderen wordt nog te veel geld uitgegeven aan overbodige posten.
(Vautmans komt even tussen. 'Ik was vroeger ook erg actief bij de jongeren, en de problemen van nu zijn dezelfde als toen. In vind hun gedrevenheid fantastisch. Op mijn eerste verkiezingskaartje stond: "Komaan kiezer, leg me het vuur aan de schenen". Het is de jongerenbeweging die de moederpartij op scherp houdt, moet houden. En wij, ouderen (nou ja), moeten hen ervan overtuigen dat wij niet de partij zijn die 55% van de stemmen heeft. Wij kunnen niet al die belastingen afschaffen, op arbeid in de eerste plaats. Maar toch: de jongeren moeten jongeren zijn.')
Ik keer terug naar jou, Sepp. Wil je nu je tijdelijke voorzitterschap in september omzetten in een volwaardig voorzitterschap? Zijn er tegenkandidaten? Ga je een eigen beleidsverklaring voorleggen?
Ik heb me nog niet geout als kandidaat, maar hoogst waarschijnlijk zal ik dat doen. Ik besef welke weerslag dat zal hebben op mijn privéleven, want het is een onbetaald mandaat. Je neemt het bij je gewone job. Tegenkandidaten hebben zich nog niet gemeld, maar je hoort in de wandelgangen wel dat sommigen het zouden overwegen. Wat goed is, want ik vind wel dat er ten minste twee kandidaten moeten zijn om de interne democratie te versterken. En ja, wij gaan niet wachten op de partij om nu al een pakket plannen uit te werken met onze visie, dat is de korte termijn, vóór het congres nog. En vanaf oktober heeft de jongerenvoorzitter, wie dat ook mag zijn, twee opdrachten: een ambitieuzer programma voorleggen dan dat van de partij, als zweepafdeling functioneren; en ervoor zorgen dat onze getalenteerde jongeren kunnen groeien, om ze in de markt te zetten. Niet dat we overmoedig moeten zijn, genre 'het is nu aan ons, laat die oudere generatie maar oprotten'. Zo werkt het niet. Maar de jongerenbeweging moet ervoor zorgen dat de opvolging en het liberalisme zelf verzekerd zijn voor de toekomst.
Meer van Lukas De Vos