12 maart 2025
Testament voor een beperkte rust
De eerste paden naar vrijwillig werk dagen op met mijn einde-loopbaan in het vooruitzicht: als een bergtop. Ze zijn zoals die nauwelijks zichtbare wegjes tussen stijgende steenwoestijnen, gletsjerresten, vriesweerrelicten. Hogerop klimmen kan alleen wanneer je gestapelde steentjes ziet. Steentjes van voorgangers of voor wie vooruitgang beoogt. Rustpunten om de klim verder te zetten.
In de voorbijgevlogen jaren, met de beklimming van die berg van het werk en tot aan het ravijn van de komende winter, verzamelde ik ook die steentjes. Sommige als schieters op de spiegel van een waterplas, springend een paar cirkels makend op dat gespannen vlak. Sommige zinken daarbij onmiddellijk vanwege slecht formaat of slecht geworpen. Of ik bewaarde ze in de broekzak, omdat ze schoon en waardevol lijken en om ooit eens te gebruiken en uit te stallen. Andere zijn te groot om mee te nemen.
Onder dat wateroppervlak: de slordige rijkdom van talloze opinies, blogteksten, nieuwsbrieven, bijeenkomsten, boeken. Veilig op een bootje daarboven roeit de dagelijkse stroom gemediatiseerde gebeurtenissen. Er zijn ook die unieke momenten, dag na dag. De ogen van een kind. De haren van je geliefde. De zon op de armen van de nog kale platanen. De tijd om een goed boek verder te lezen of naar muziek te luisteren. Elke dag een element van verrijking, nieuwe steentjes die je zomaar worden toegeworpen.
Die momenten maken een pad zichtbaar en men gaat zelf die steentjes en stenen stapelen voor anderen. De grotere formaten worden muren, omwallingen, een eigen plek, beschutting. Maar ik heb ook de ruïnes van dichtbij gezien of daarover gelezen. De thermen van Caracalla. De Duitse steden na de bombardementen in WO II. Grozny in 1999, 'de meest verwoeste stad op aarde'. Het 'luxe kuuroord' Gaza. Ik had een zicht op de energielekkende pannendaken van onze oude grootsteden. Het stemt nederig, vooruitgang die tot stilstand is gebracht, die tot achteruitwijken verplicht.
Daarmee installeerde zich in deze tijd meteen de vertwijfeling. Ik hoorde de vraag of er op deze blauwe kleine knikker nog een veilige plek is. Of rondtrekken met tentzeil of met een trek dierenhuiden niet een betere indijking vormt voor het risico op onmiddellijke verdamping of oneindig trauma? Wil ik niet liever zoals Walter Benjamin eindigen, op een boogscheut van een veilige grens in het zuiden? Nemen we zoals mijn grootvader in april 1912 een 'RMS Royal George SS CNR EX' richting Winnipeg, een week na het zinken van de volgeboekte Titanic?
Ware het niet van klimaatverandering en te verwachten hitte en droogte. Ware het niet van een gek die een eenenvijftigste staat ambieert. Ik zou klimmen, varen, er alles heen slepen.
Daar ligt dan die verzameling steentjes, de een al mooier vorm gegeven dan de andere. Gepolijst door vliedend water. In een ambacht gekapt met de grootste aandacht. Zo schoon als de beelden van Henri Moore of met het verschijnen een primair lijnenspel die de briesende chemie van het oudste ontstaan van de aarde ontbloot. Dat alles verzameld en uitgestald. De boekenkast, de volle harde schijven: een niet ontginbare hoeveelheid informatie. De enige manier van dat alles getuige te worden is het stapelen, stuk voor stuk. Met aandacht wegend in de hand, plaatsen en herplaatsen zonder enig bindmiddel dan de zwaartekracht die de in elkaar passende vormen bijeenhoudt, zelfs zonder veel kapwerk. Of als een cirkel rond een vuurhaard voor vertellers en luisteraars.
In landschappen duiken ze op: de lange slierten muurtje. Of de elegante of door romantici gewaarde ruïnes van verlaten bouwwerken. In een periode van de recente bouwgeschiedenis zijn ruïnes postmodernistisch en nogal lachwekkend als bouwelement toegepast. In zentuinen zijn het de focuspunten tussen kringen van kiezels of zand. Ooit markering van grenzen.
De verzameling stenen zijn er getuige: testament. In een omschrijving is dat een 'authentieke akte, waarmee een persoon zijn of haar testament verklaart met betrekking tot de vervreemding van een nalatenschap ten voordele van gekozen erfgenamen. Een credo, uitdrukking van overtuiging. Een tastbaar bewijs of eerbetoon.'
Door op die door mensen gemaakte verhogingen in het landschap te gaan staan krijg ik gaandeweg een uitkijk, een overzicht. Het is terugkijken maar vooral vooruitkijken. We kunnen overtuigd blijven dat we eerbetoon verplicht zijn aan al wie voorging. We kunnen geloven of hopen in het nut van de verderzetting van de verhalen die we onszelf verplicht zijn te blijven vertellen: aandacht geven aan de stand van de wetenschap, het nut van democratie, de kennis van de komende transitie na de klimaatwijzigingen. Het is getuigenis in geschrift, mijn testament.
Meer van Francis Geldof