25 juni 2025
Vietnam 1967: een les voor Gaza 2025
Toen de populaire Amerikaanse schrijfster Mary McCarthy in 1967 in Saigon landde, zocht ze meteen bezwarend materiaal over de Amerikaanse aanwezigheid aldaar – ze was immers zinnens om fel van leer te trekken tegen de oorlog. Zoeken hoefde niet eens. Op de luchthaven, deelden passagiersvliegtuigen en bommenwerpers broederlijk de tarmac. Op het civiele gedeelte, werden GI's ingescheept op een lijnvliegtuig – op weg naar vakantie in Hawaï.
Haar verslag heeft niets aan waarde verloren, want de overeenkomsten met recente en lopende oorlogen springen zo in het oog.
De openheid waarmee de oorlog werd getoond, begon al op de vlucht vanuit Bangkok. Terwijl de hostess een 'cool drink' serveerde, konden de passagiers rustig naar een brandende heuvelrug in Zuid-Vietnam kijken – brandend als gevolg van een Amerikaans bombardement welteverstaan, niet van de zomerse hitte.
Mary McCarthy - 'Vietnam'
_Oorlog als kijkkast
De oorlog verbergen, was geeneens aan de orde. Kon ook niet aan de orde komen. De Amerikanen, zowel militairen als burgers, hadden simpelweg heel hun land overgevlogen: hun wereldbeeld, hun gewoontes, hun consumptie-economie, hun way of life. Met afvalbergen en al. De bezetting en de oorlog, vielen samen met het dagelijks leven. De bezetter is zo zeker van zijn stuk, zo overtuigd van zijn superioriteit, zo vol van zijn morele gelijk, dat de oorlog en haar gruwelen openlijk worden getoond. Het draait in de ogen van de bezetter immers helemaal niet om een oorlog, maar om pacificatie. Niet om gruwelen, maar om strijd tegen terrorisme. Een beetje kritische lezer, ziet gelijkenissen met Gaza en Afghanistan.
Die openheid lijkt op een overwinning, maar het tegendeel is waar: de bezetter die zijn hele hebben en houden meebrengt, verbergt in wezen zijn psychologische zwakte, vaak zonder het zelf te beseffen. McCarthy waant zich in de Aziatische wijk van een grote Amerikaanse stad. Alle producten van alle Westerse merken worden te koop aangeboden. De hogere officieren wonen in villa's buiten het centrum, alwaar de echtgenotes proberen hun dagen te vullen. Zij willen het liefst naar huis. Zoals de jongens. Bij gebrek aan home-made, worden lokale producten geconsumeerd, zoals de jonge hoertjes. Ook dat is eigenlijk schijn: de hoertjes zijn namelijk gemodelleerd naar de Amerikaanse pin-ups die de kazernemuren sieren. De verwondering van Mary McCarthy, die als romancière nochtans genoeg verbeelding in huis heeft, houdt lange tijd aan. Ze staart naar kinderen die baseball caps dragen en naar Amerikaanse tv-series kijken waar ze geen sikkepit van verstaan. Zou je denken, want kleuren, geluiden en bewegingen compenseren in hoge mate het talige.
_The Other War
Toch is het op die wijze dat de Amerikaanse regering probeerde de oorlog te winnen: niet enkel militair, niet noodzakelijk militair zelfs, maar cultureel, met hersenspoeling en propaganda, desnoods met psychologisch geweld. Niet uitgekiend door ijzervreters, maar door psychologen, politicologen, communicatiespecialisten, economisten, academici die hun nationalisme en patriottisme staafden met wetenschappelijk verantwoorde tabellen en modellen, met gemiddelden en success rates. President Johnson sprak van the other war.
Die strategie begint met de import van het vaderland, maar, zoals gezegd, komt dat neer op een zwaktebod. Onze jongens moeten blijkbaar worden aangemoedigd. Het zijn namelijk geen helden, ook niet als ze vrijwillig dienst namen, want die vrijwilligheid is vaak een soort ontsnapping uit armoede of sociale en raciale achterstelling. De Amerikanen blijven het doen: in Afghanistan, zestig jaar later, werd rond een vliegveld een nederzetting voor 40.000 man opgetrokken. Met een Amerikaanse hamburgerketen, dat spreekt. Het werkte niet, zoals Vietnam had bewezen. Thuis is te dichtbij.
In tweede instantie, wordt het vaderland losgelaten op het bezette en nog te veroveren gebied: zowel op de Zuid-Vietnamezen als op de Vietcong. Omdat niemand om de oorlog of het Zuid-Vietnamese regime heeft gevraagd, zoals niemand om het Franse kolonialisme had verzocht, bestaat the other war ook uit een nooit aflatende hersenspoeling. Amerika is het beloofde land met onbetwistbare waarden en normen en de enige juiste way of life: kleurentelevisie, ijskasten, auto's, telefoons, hamburgers en de onverslagen free market.
_Materialistische truc
Want inderdaad, de indringer moet overkomen als de redder, de goeddoener, de zalvende. De Vietnamezen weten nog niet welke geneugten ze missen. Het is een vorm van missionering zonder kerk. Héél de VS wordt over hen uitgestort, ook onder de vorm van Quakers. De bevrijder is eindelijk opgestaan.
McCarthy kan haar oren niet geloven wanneer op een briefing wordt uitgelegd dat de Vietnamezen dringend de free market moeten toepassen als ze uit de achterlijkheid willen geraken. De Free Market als waarde, als morele maatstaf. De schrijfster verwondert zich over de ongelooflijke rommel en rondslingerende vuilnis bij de lokale bevolking, maar beseft dan dat deze mensen gewoon geen weg weten met de gevolgen van een onontwijkbaar, opgedrongen consumptiepatroon dat haaks staat op heel hun maatschappelijke organisatie. Vanzelfsprekend, kan het Westen troeven op tafel gooien: denk maar aan de geneeskunde, bijvoorbeeld chirurgie in oorlogstijden. De bezetter-redder beschikt over een arsenaal poedertjes en pilletjes die allerlei kwalen genezen of voorkomen, zoals malaria. Jeeps, landbouwwerktuigen … Geen zinnig mens weigert materiële vooruitgang die gemak en comfort bevorderen. Het is de truc bij uitstek. Een truc, want die materiële voorzieningen zijn een Paard van Troje voor de ware hersenspoeling.
In de recente geschiedenis, durfde enkel de Rode Khmer het aan om de verleidelijke en daarom verwerpelijke materiële wereld te weigeren – totale vernietiging was de prijs.
In de recente geschiedenis, durfde enkel de Rode Khmer het aan om de verleidelijke en daarom verwerpelijke materiële wereld te weigeren – totale vernietiging was de prijs.
_Het Nieuwe Leven
The other war staat voor een sluipende overwinning op lange termijn.
Maar ja, militarisme en superioriteit rijmen niet met langetermijndenken – al zeker niet in een samenleving die haar economische prestaties per kwartaal uitrekent en stilstand beschouwt als achteruitgang in plaats van een meditatiemoment.
Zodoende, komen de Amerikanen met het ultieme plan op de proppen: kampen waar een nieuwe samenleving zal ontstaan, dit wil zeggen een kopie van de Amerikaanse, te beginnen met de free market ter vervanging van de ruilhandel op boerenmarkten. Maar eerst moet, zoals in elke oorlog, de taal worden verkracht. Natuurlijk gaat het niet om kampen, bezweert een information officer. Wat een idee! McCarthy ontmaskert echter de propaganda.
Zodoende, komen de Amerikanen met het ultieme plan op de proppen: kampen waar een nieuwe samenleving zal ontstaan, dit wil zeggen een kopie van de Amerikaanse, te beginnen met de free market ter vervanging van de ruilhandel op boerenmarkten. Maar eerst moet, zoals in elke oorlog, de taal worden verkracht. Natuurlijk gaat het niet om kampen, bezweert een information officer. Wat een idee! McCarthy ontmaskert echter de propaganda.
Het Amerikaanse plan bestaat hierin dat Vietnamezen 'New Life Hamlets' zullen uitbouwen, zeg maar compleet nieuwe dorpen waar het oude leven – verwerpelijk, achterlijk, door communisten besmet – wordt vervangen door een 'new life'. De term valt niet, maar het gaat uiteindelijk om de creatie van een Nieuwe Mens.
Welke Vietnamezen. Wel, officieel vluchtelingen, dit wil zeggen officieel op de vlucht geslagen voor de Vietcong. In werkelijkheid, worden Vietnamezen uit hun dorpen gehaald en op transport gezet naar de uitverkoren plekken. De 'New Life Hamlets' zijn door de Amerikanen op maat ontworpen, letterlijk, om die nieuwe samenlevingen te doen ontstaan. Lees: om de communistische samenleving van de vijand geen kans te geven. De oude leefwijze moet van de aardbol verdwijnen. Als ze al bestond, was het een vergissing. Een goede Indiaan was een dode Indiaan, die fout maakt men niet meer. Een goede Vietnamees is een Vietnamees die aan co-operation doet. Geen collaboration, dat klinkt te dubbel.
Kolonel Colson legt uit dat hij over 11.000 boeren beschikt om met zo'n project te starten. Hij tekende eigenhandig de nieuwe varkensstallen.
Welke Vietnamezen. Wel, officieel vluchtelingen, dit wil zeggen officieel op de vlucht geslagen voor de Vietcong. In werkelijkheid, worden Vietnamezen uit hun dorpen gehaald en op transport gezet naar de uitverkoren plekken. De 'New Life Hamlets' zijn door de Amerikanen op maat ontworpen, letterlijk, om die nieuwe samenlevingen te doen ontstaan. Lees: om de communistische samenleving van de vijand geen kans te geven. De oude leefwijze moet van de aardbol verdwijnen. Als ze al bestond, was het een vergissing. Een goede Indiaan was een dode Indiaan, die fout maakt men niet meer. Een goede Vietnamees is een Vietnamees die aan co-operation doet. Geen collaboration, dat klinkt te dubbel.
Kolonel Colson legt uit dat hij over 11.000 boeren beschikt om met zo'n project te starten. Hij tekende eigenhandig de nieuwe varkensstallen.
En dan is er ook nog de aanvullende campagne 'Open Arms' die naar goede CIA-gewoonte verraders en afvalligen rekruteert.
_En een Nieuwe Taal
De taal doet veel. Taal bezweert. De 'New Life Hamlets' zullen ontstaan, omdat we dat zo hebben geproclameerd –met nieuwe woorden en nieuwe begrippen voor oude woorden. Of moeten we zeggen: geopenbaard?
En nee hoor, van genocide is geen sprake! De vijand wordt continu gebombardeerd, zijn dorpen platgebrand, de overgebleven burgers [ouderen, vrouwen, kinderen] worden verdreven of in Open Arms gedreven; de natuur wordt vergiftigd, oogsten vernield, vee afgeknald, waterbronnen onklaar gemaakt en vluchtelingen worden in kampen gezet waar ze een New Life zullen beginnen, dit betekent dat ook hun Zijn, hun geest, hun memorie, wordt verdoofd en weggesneden.
Dat is geen genocide, maar pacificatie.
Dat is evenmin terrorisme. Soms overkomt de Amerikanen wel eens een ongelukje, maar de echte terroristen, dat zijn de Vietcong die doelbewust bommen en granaten gooien.
De overlopers zijn geen overlopers, maar goede Vietnamezen die het eindelijk hebben begrepen en een mooie toekomst tegemoet gaan.
Dat is evenmin terrorisme. Soms overkomt de Amerikanen wel eens een ongelukje, maar de echte terroristen, dat zijn de Vietcong die doelbewust bommen en granaten gooien.
De overlopers zijn geen overlopers, maar goede Vietnamezen die het eindelijk hebben begrepen en een mooie toekomst tegemoet gaan.
_De mislukking
Het moest mislukken. The Other War kan geen militaire overwinning vervangen. De hersenspoeling slaat om in zijn tegendeel. Een bende instructeurs probeert Zuid-Vietnamezen ervan te overtuigen dat een 'revolutie' nodig is, waarmee eigenlijk een contrarevolutie wordt bedoeld. Ja, zelfs Mao Ze Dong wordt geciteerd om de communistische vijand ongelijk te geven. Het 'New Life Hamlets'-project lijkt op een vorm van collectivisering waar hooguit fanatieke communisten van zouden dromen. Het Amerikaanse voorbeeld is ver, heel ver weg.
Anders gezegd: de Amerikanen waren op een punt aangekomen dat de ze de argumenten van de vijand nodig hadden om medestanders te winnen. De hersenspoeler lijkt overduidelijk zélf heel erg gehersenspoeld. Hij onderscheidt de werkelijkheid niet van zijn wensen, die dogma's blijken te zijn. En dogma's worden herhaald omdat ze eigenlijk niet werken.
Anders gezegd: de Amerikanen waren op een punt aangekomen dat de ze de argumenten van de vijand nodig hadden om medestanders te winnen. De hersenspoeler lijkt overduidelijk zélf heel erg gehersenspoeld. Hij onderscheidt de werkelijkheid niet van zijn wensen, die dogma's blijken te zijn. En dogma's worden herhaald omdat ze eigenlijk niet werken.
In de geest van President Johnson, zijn adviseurs en alle patriotten die een onbesteld soort 'vrijheid' hoog in het vaandel dragen, 'moest' de oorlog er komen. En is ze moeilijk stil te leggen. Want in de oorlogszuchtige geesten, moet een oorlog er komen om de oorlog te stoppen. Ook dat is een dogma. Ook dat dogma werkt niet.
_Referentie
Mary McCarthy: Vietnam; Harcourt, Brace & World, New York, 1967: Penguin Special, 1968.
_Mary McCarthy
Mary McCarthy (1912-1989) was een essayiste, kunstcritica en romanschrijfster, die zeer kritisch schreef over de Amerikaanse samenleving. Haar bijdragen verschenen in bladen zoals Partisan Review, The New Yorker, Harper's en The New York Review of Books. Ze verwierf ook bekendheid met romans als The Company She Keeps (1942), Memories of a Catholic Girlhood (1957) en The Group (1963).
Meer van Eddy Bonte