7 mei 2020
Commons
Stilte overvalt de stad en laat 's nachts een raam op kiepstand toe. In het verdovende ritme van de regen wordt de morgen hoorbaar. Op een torenkraan loopt de motorblok warm voor een nieuwe werkdag. Een merel laat zijn lied weerklinken met de energie van een hoefsmid. Straks betovert het licht met schaduwspel de zijgevel van het theater. Nu gutst regen nog over de goten zeewaarts. Een dochter wordt vandaag dertig, 893 km ver, voorbij de stad waar een kathedraal in stijgers blijft. Kraaien roepen hun troepen samen.
Een tekst wordt merkwaardig wanneer de woorden de aandacht geven aan wat dat waard is. (vrij naar de inhoud 'Oogoefeningen' in Tuinfeest van György Konrád)
Woorden die ons geheugen openen, ons de dingen doen herinneren, geschiedenis zoeken. Om zo greep te krijgen op wat ons elke dag opnieuw mag overkomen: als serendipiteit, voortschrijdend inzicht, leesbaar geworden gedachten. Woorden of wiskunde, muziek ook.
Reeds veel woorden en wat is gezegd? Dichtkunst doet het met veel minder. Morgen is het mei. Opnieuw, zoals reeds vele jaren, zal ik de eerste bladzijde lezen van Mei van Herman Gorter. Hij dicht daarin een allegorie over de strijd van de warmte en het licht die in strijd gaan met de winter. Hockney verklaart dat hij sterft, maar niet zonder ons erop te wijzen dat de lente er niet voor ophoudt. Wat anders dan de aandacht voor de kleine 'normale' dingen zouden ons voorbij de huidige disruptie brengen?
Daarmee zijn in dit hoofd en misschien het uwe reeds zovele luikjes geopend zonder het C-woord te laten vallen. Omdat C minder dan die merel, het spel van licht en schaduw, het bouwen of wat water is, blijft verwonderen? Kunnen we loslaten, voorbij de angsten?
In 1952 geeft Bertrand Russell een interview, hij is dan 80 (van alle name-droppings zijn filmpjes te zien op YouTube). Naar het einde daarvan ziet hij een globalere wereld, met een 'juist aantal mensen'. Zizek stelt in 2012 als oplossing voor het verwerpelijke kapitalisme niet een banale aanval, maar een 'start to think': hij neemt als voorbeeld de uitbouw van een goede gezondheidszorg. Bill Gates' voorspellingen uit 2015 illustreren datzelfde denken, gebaseerd op grootkapitaal, wiskundige modellen en daarop gestoelde inzichten. Het zijn dezelfde waarmee onlangs Niall Ferguson verwittigde dat het straks 'wachten op een tweede golf' wordt.
Vitruvius geeft in zijn zeven boeken een inzicht 'over de voor architecten vereiste kennis'. Zo is het dan gekomen dat zich in dit arme hoofd zoveel mapjes, luikjes, interesses zijn gaan ophouden. Die berghokjes zijn voorzien van rammelende slotjes en scharniertjes (meubelen maken is een van de meest te bewonderen ambachten) die bij het openen van één steeds meer luikjes laat openvallen. Vanuit dit holisme kunnen we wellicht tot verbeterde besluiten komen ('waarheden' vind ik een te beladen woord).
Mijn 'onderzoek' naar de geschiedenis, het bouwen voor en met water leert dat politiek het verschil in deze dagen niet zal maken. Noch aspirine, noch de pil, noch een testkit voor immuniteit of ziekte zullen met zinvol resultaat ingezet worden via wetgeving. Ook de uitvoerende macht in deze democratie zal dit niet in een greep kunnen houden. In de fijne buurt waar we wonen blijven de heroïnehoertjes werken sinds 13 maart, in steden begint men slechts op vandaag de daklozen te tellen, liggen na de koude nachten in portieken overal matrassen. Op die werf 24 nationaliteiten uit landen waar het woord C niet mag worden gebruikt.
We moeten, lichaam en geest, op zoek naar de commons en de juiste omgang. Zo kunnen reeds gisteren twee elkaar beïnvloedende polen aan het werk om elkaar te treffen in een middenweg die zo oud is als Confucius. Die polen mogen of moeten tegengesteld blijven (Chantal Mouffe): discussie is nodig om democratie of samenlevingsvormen te laten groeien.
De pool 1 met verzamelde woorden, gegaard en aangewend door en voor de mens vanuit het denken vanuit de Verklaring van 10 december 1948. De pool 2 met onmetelijke geldsommen die dit digitaal kijken en lezen en bloggen mogelijk maakt. Zonder die fortuinen geen industrie en onderzoek zoals het vandaag mondiaal georganiseerd wordt. Dr. Paul Janssen zag als basis voor zijn onverdroten zoeken naar oplossingen voor de ellende van de tropen de mens voorop geplaatst. Er was méér dan fortuin.
Maar niet alles wat gedacht kan worden, mag er komen. Ook dat is een inzicht, wensend dat het denken zich nooit laat beperken. Woorden te weinig of te veel.
Meer van Francis Geldof