Als je evenwel wat dieper ingaat op de achtergrond van sommigen van die wetenschappers, dan merk je dat ze zich in de pseudowetenschappelijke sfeer bevinden. Het hypocriete aan dit soort figuren is dat ze zich enerzijds afkeren van de evidence-based wetenschap, maar anderzijds hun wetenschappelijke achtergrond inzetten als een kwaliteitslabel voor hun praktijken en beweringen.

Zo kant een bioloog met een 'specialisatie' in naturopathie zich sterk tegen het vaccin omdat hij beweert dat niet het virus mensen ziek maakt, maar onderliggende lichamelijke oorzaken, zoals tekorten aan zink of vitamine D. Hij beroept zich op de epigenetica, op zich een serieuze wetenschap, om daaruit zeer onwetenschappelijke praktijken af te leiden. De epigenetica stelt dat op onze genen bepaalde 'markers' staan die beïnvloed kunnen worden door omgevingsfactoren, zoals voedsel, stress, lichaamsbeweging, zonlicht en toxische stoffen als nicotine. Die epigenomen kunnen zorgen voor de expressie van bepaalde genen of kunnen ze als het ware 'uitschakelen'. Wat de naturopaat beweert, is dat hij zeven genen heeft geïdentificeerd die 'vervuild' kunnen zijn en je ziek kunnen maken: ze zijn verantwoordelijk voor onder andere diabetes, hart- en vaatziekten en depressie. Hij biedt een test aan die je 'vervuilde' genen in kaart brengt en schrijft een waslijst aan supplementen voor om je genen te 'reinigen'. Verder adviseert hij mensen in deze corona-epidemie om te rekenen op de natuurlijke helende kracht van het lichaam, uiteraard met de extra hulp van supplementen die hij verkoopt. Wie zijn genen in optimale conditie brengt, hoeft geen schrik te hebben van COVID-19, wie zich laat vaccineren ondermijnt de natuurlijke mogelijkheden van zijn lichaam.

Een ander voorbeeld: klinisch psycholoog Mattias Desmet trekt de laatste tijd fel van leer tegen wat hij de 'absolutistische wetenschap' noemt die het pad effent voor 'een totalitair regime'. Zulke regimes zouden typisch terugvallen op het wetenschappelijke discours om hun plannen te kunnen uitvoeren. Tja, de Taliban en IS waren de wetenschap vast ook zéér genegen …
In een volgende aanval op de wetenschap hekelt hij de mechanistische, materialistische visie die deze zou uitdragen, waarin de mens als een machine of object wordt gezien, als product van een toevallige botsing van atomen en elementaire deeltjes. Die kritiek is misplaatst, want 'toevalligheid' en de daaruit voortvloeiende onvoorspelbaarheid zijn geen kenmerken van evidence-based wetenschap. De fysica, chemie en biologie kennen tal van wetmatigheden, afgeleid uit talloze empirische waarnemingen, die leiden tot extreem precieze voorspellingen. Telkens opnieuw. Van toeval is dan geen sprake.
Ook het idee dat de mens het resultaat is van een 'toevallige botsing van atomen' is fundamenteel fout. Dan wordt evolutie compleet verkeerd begrepen. Een bepaald kenmerk of genetische mutatie kan bij toeval ontstaan, maar als het voordeel oplevert, zorgt natuurlijke selectie ervoor dat de beter aangepasten een grotere kans hebben om te overleven en zich voort te planten. Het is dus niet 'toevallig', eerder het tegendeel is waar.

De referenties naar de deeltjesfysica en de kwantummechanica zijn ook af te leiden uit de volgende uitspraak van Desmet: 'De materialistische wetenschap vertrekt vanuit het idee dat de wereld uit materiële deeltjes bestaat. Toch toonde precies die wetenschap dat materie een vorm van bewustzijn is.' Die laatste zin wijst in de richting van de 'quantum mind-hypothese'.

Die probeert de inzichten uit de kwantumfysica toe te passen op de werking van het menselijk brein en het bewustzijn. Op kwantumniveau kan een object zowel 'deeltje' als 'golf' zijn, zowel materie als energie. Ook kunnen elektronen in een extreem korte tijdspanne op meerdere plaatsen tegelijk zijn. De Amerikaans-Indische arts Deepak Chopra baseerde zich op deze effecten bij het bedenken van zijn 'quantum healing-therapie', waarbij je met je geest 'fouten' in het lichaam kunt genezen, zelfs kanker.
Er is nog geen enkele testbare hypothese uitgewerkt om kwantumeffecten in verband te brengen met menselijk bewustzijn en er is ook geen procedure die beschrijft hoe men de bewering – mocht ze vals zijn – kan weerleggen. Vooraanstaande wetenschappers op het gebied van deeltjesfysica en neurowetenschappen zijn erg terughoudend tegenover de quantum mind-hypothese. Victor Stenger, deeltjesfysicus en filosoof, beschreef kwantumbewustzijn zelfs als 'een mythe zonder wetenschappelijke basis en thuishorend bij verzinsels als goden, eenhoorns en draken'.

De voorbeelden tonen nog maar eens aan dat pseudowetenschappers enerzijds wetenschap afwijzen en er anderzijds misbruik van maken om de eigen beweringen legitimiteit te verschaffen. Door hun onzin te verdoezelen met elementen uit complexe wetenschappelijke theorieën, komen ze op heel wat mensen toch over als verstandig en betrouwbaar. Hun beweringen en adviezen zijn echter nefast: ze ondermijnen het vertrouwen in evidence-based wetenschap en de personen en instituties die zich erop beroepen, onder andere ook journalisten en leerkrachten. Ze vormen een gevaar voor de volksgezondheid en bieden in deze woelige tijden extra munitie aan mensen die menen te moeten rebelleren tegen het coronabeleid.