Lachen stimuleert de aanmaak van endorfine, een zogenaamd gelukshormoon. Dezelfde stof die vrijkomt als primaten elkaar vlooien. Toen onze verre voorouders minder lichaamsbeharing kregen, verdween het vlooien, maar door de ontwikkeling van taal werd verbale humor er een substituut voor. (Net zoals roddelen, zie de studies van Robin Dunbar.) Dat bevordert en bekrachtigt de sociale samenhang.

Lachen verhoogt bovendien de productie van T-cellen, belangrijk bij het bestrijden van infecties, zodat ook ons immuunsysteem een boost krijgt. Dat biedt een voordeel in de 'strijd' om te overleven. Wanneer anderen met onze grap lachen, activeert dit het beloningscentrum in onze hersenen, zoals ook voedsel en seks dit doen.

Over seks gesproken. Humor draagt ook bij aan het voorplantingssucces, die andere drijvende kracht van evolutie. Uit een studie bleek dat mannen en vrouwen die betere humor produceerden ook meer bedpartners hadden dan de minder grappige deelnemers. Mannen bleken gemiddeld wel iets grappiger dan vrouwen. Misschien gebeurt het onbewust om indruk te maken op mogelijke partners en zijn ze dus meer gemotiveerd om grappig te zijn. Maar waarom is humor aantrekkelijk?

In de eerste plaats is het een indicator voor intelligentie. Humor is een zeer complexe cognitieve vaardigheid die een beroep doet op abstract denken, werkgeheugen, gebruik van symboliek, taalvaardigheid, theory of mind en sociaal inzicht.
Ad rem zijn en gevat kunnen antwoorden veronderstelt een kwieke geest. In spontane gesprekken kan je dit niet faken. Niet alleen de humor levert hier eerlijke informatie op, ook bij de reactie op de humor – het lachen – is het moeilijk om te doen alsof. Een geforceerde (glim)lach haal je er zo uit. Humor is dus een zeer eerlijke vorm van communicatie.

Niet elk soort humor werkt even goed tijdens het verleidingsspel, toch niet voor wie op zoek is naar een partner voor de lange termijn. Mensen die zelfspot gebruiken, zijn het meest aantrekkelijk voor anderen, vooral als ze al een hoge status hebben, bijvoorbeeld omdat ze een goede job hebben of welstellend zijn. Zelfspot toont aan dat de ander niet egocentrisch of narcistisch is, zich niet belangrijker vindt dan een ander. Dit is een positieve eigenschap, zowel voor een partner als voor een lid van een groep, zoals een gezin, een groep collega's of vrienden.
Personen met een hoge status die vooral anderen bespotten, worden minder gewaardeerd. Het kan gezien worden als machtsmisbruik en je kunt er status mee verliezen. Wie een lage status heeft, komt wel weg met het ridiculiseren van anderen. Het toont aan dat men een meerdere durft uitdagen en als de humor werkt, verliest die meerdere status ten voordele van de uitdager. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat vooral jongere mensen meer gebruik maken van humor die anderen bespot. Het is een min of meer ongevaarlijke manier om (seksuele) rivalen te beconcurreren.

Naast deze individuele baten, biedt humor ook voordelen voor de groep. Spotten met andere groepen of leden ervan, versterkt het wij-zijgevoel en vergroot de interne sociale cohesie. Bovendien geeft lachen met de humor van de ander aan dat je sympathie voor hem hebt en bereid bent tot samenwerking.
Ook ruzies en spanningen binnen de groep kunnen met humor ontmijnd worden. Veel traditionele samenlevingen kennen een soort clownsfiguur. Die vormt de buffer tussen ruziënde stamleden door met zijn humor voor afleiding te zorgen. Hij neemt via grappen de schuld van de ruzie op zich, waardoor het makkelijker wordt voor de anderen om zich te verzoenen.
Met anderen samenleven is niet gemakkelijk. Om niet constant in spanning en onzekerheid te verkeren, kent elke groep een dominantiehiërarchie. Dit is evolutionair gezien nuttig, want het vermindert interne conflicten, wat kostbare energie bespaart en slachtoffers vermijdt. Om die hiërarchie stabiel te houden, zijn sociale normen nodig, bijvoorbeeld over wie eerst mag eten of voorrang heeft bij partnerkeuze. Men moet zich gedragen volgens zijn status in de groep. Toch wordt die dominantiehiërarchie af en toe uitgedaagd. Plagen en spotten zijn daarbij zeer efficiënt en tegelijk meestal weinig risicovol.
Als de groep lacht met die aanvallende humor, betekent dit dat de leider niet meer zo zeker is van zijn plaats en kan vervangen worden. Wanneer de humor eerder gericht is op een heersende sociale norm, dan kan de bijval van de groep een signaal zijn dat de norm gedateerd is en dat men klaar is voor een nieuwe consensus. Deze invalshoek kan verklaren waarom bijvoorbeeld grappen over Jezus bij ons perfect kunnen, maar grappen over de profeet Mohammed in Pakistan strafbaar zijn.

De evolutionaire verklaring voor het bestaan van humor stelt me gerust. Humor is een blijvertje. Dat mensen zich snel beledigd voelen door een grap, komt misschien omdat humor – geëvolueerd om nuttig te zijn in relatief kleine groepen – nu veel vaker een publiek buiten de eigen groep bereikt. Dikwijls ontbreekt daarbij ook de context en de timing. Naast het in rekening brengen van deze twee cruciale elementen, nog één gouden regel: word je niet specifiek bij naam genoemd, dan gaat de grap niet over jou. Neem het niet persoonlijk. Lachen is bovendien gezond, sexy en verhoogt je populariteit. No kidding.