1 december 2021
Vaccinatiemotivatie – de vriendelijke manier
Op 23-jarige leeftijd trok ik voor enkele maanden naar Brazilië om daar medisch werk te verrichten in een favela (sloppenwijk) van Salvador da Bahia. Wat een ervaring! Als onderdeel van mijn documentatie las ik een boek over medici in de tropen. Eén verhaal uit dit boek was een aansporing tot voorzichtigheid. Ik weet niet of het verhaal echt gebeurd is, maar ik blijf het me wel herinneren zoals ook jij zal doen. Ergens in een tropisch dorp vaccineerden enkele goedbedoelende westerse artsen alle kinderen. Toen ze een paar weken later terugkwamen om de resultaten te bekijken, troffen ze tot hun afgrijzen een bloedbad aan. De plaatselijke medicijnman had de opdracht gegeven om het vaccin uit de kinderen te snijden. Moet ik explicieter zijn?
Wereldwijd zijn er heel wat mensen die onredelijke bezwaren hebben tegen vaccinaties, in de VS en in Europa zowel als in een klein tropisch dorp met een toverdokter. De moraal van het verhaal was dat de westerse artsen een flagrante fout hadden gemaakt door niet goed naar de inheemse bevolking te luisteren. Echt luisteren, bedoel ik dan. Denk niet dat je gelijk hebt voordat iedereen min of meer op dezelfde lijn zit. Dat is een uitdagende, maar noodzakelijke klus. Natuurlijk kan je conceptueel gezien 100% accuraat zijn. Dat is niet goed genoeg. Vraag het maar aan de onfortuinlijke kinderen.
Belangrijk: het volgende gaat niet over mensen met rationele argumenten.
_Hoe overtuig je iemand zich te laten vaccineren?
Allereerst zou ik zeggen, door er zijn vaccinatie van te maken, niet jouw vaccinatie. Hou altijd voor ogen dat je een uitstekend eindresultaat wil, geen goed gevoel van superioriteit te midden van veel lijden. Je bent een persoon met mededogen.
Ik ben dat ook. Dus zocht ik informatie op (onder andere) de WHO-website. Ik las waarom vaccintotaalonthouders zichzelf of hun kinderen niet willen laten vaccineren. Enkele redenen zijn:
- Filosofische bezwaren: ze zijn bijvoorbeeld tegen inmenging van de overheid in wat volgens hen een strikt persoonlijke keuze moet zijn.
- Religieuze overtuigingen: er bestaat nog steeds geen absoluut veilig vaccin tegen hekserij, zelfs niet in België.
- Bezorgdheid over veiligheid: angst voor allergische reacties, voor ziekte na vaccinatie, voor zogezegde medische risico's waaronder autisme door een op kwik gebaseerd conserveermiddel (Thimerosal), angst voor een 'hot lot' van vaccins met meer bijwerkingen en mortaliteit, voor mogelijke langetermijneffecten die we nog niet kennen, of voor meerdere vaccinaties tegelijkertijd die het risico op schadelijke bijwerkingen zouden verhogen.
- Bezorgdheid over de werkzaamheid: het griepvaccin dat niet beschermt tegen alle stammen van de griep, mensen die na vaccinatie de ziekte toch nog krijgen, de overtuiging dat ziektes verdwenen vanwege betere sanitaire voorzieningen en hygiëne en niet door vaccins.
- Wantrouwen: tegenover de overheid, de farmaceutische bedrijven die hun product willen verkopen ongeacht de schadelijke gevolgen ervan, slecht begrepen wetenschap of onbekende chemicaliën, in de plaats waarvan er gekozen wordt voor 'natuurlijke' of homeopathische behandelingen.
Als oplossing tegen irrationaliteit vond ik de volgende richtlijn voor goedbedoelende westerse artsen: 'De meeste bezorgdheden die verzet tegen vaccinaties creëren, zijn misvattingen. Zorg daarom dat mensen nauwkeurige informatie krijgen waarmee ze een weloverwogen beslissing kunnen nemen.' Ik kan deze goede raad alleen maar beamen, maar het is het gemakkelijke deel van het werk.
_Dan volgt het harde werk van motivatie
We zouden maar al te graag COVID willen uitroeien, maar dit is onmogelijk. Dus beogen we een situatie waarin het virus zo weinig mogelijk slachtoffers maakt.
Het is noodzakelijk om héél goed te luisteren naar vaccintwijfelaars. Niet zomaar luisteren dus, maar Luisteren. Als je iemand wilt begrijpen en motiveren, moet je mentaal overlappen. Je moet het argument van de andere tot het jouwe maken, terwijl je natuurlijk je gezond verstand bewaart – oefening baart kunst. Zorg ervoor dat je jezelf in realiteit niet verliest. Het is als kijken naar een uitstekende film die jou voor een tijdje meevoert naar een andere plaats en tijd.
Hiermee kan je geen wonderen verrichten, maar het is ook niet niks, zelfs niet als je niet meteen een ommekeer ziet. Een belangrijk – niet zo zichtbaar – effect is dat je door middel van je Luisteren de ander in staat stelt om een beetje 'in beweging te komen'. Het is als het verplaatsen van een grote auto. Je duwt en duwt en plots begint het voertuig te bewegen. Het is maar een beetje, maar dat is cruciaal. Als je de ander steunt van binnenuit en hij op zijn beurt zichzelf blijft pushen zonder dat anderen een belemmering vormen, gaat het werken. Het is misschien zelfs de enige manier waarop het duurzaam kan werken.
Woonzorgcentrum Hertog Jan, Kortenberg, is in mijn ogen een mooi voorbeeld van waar een goede motivatie toe leidt: 100% vaccinatie bij zorgpersoneel en bewoners zonder enige verplichting. Dit maakt anderen niet schuldig, maar wijst op het belang van inzicht/aanvoelen/toepassen van diepe motivatie, die niet start bij een concrete bedoeling, wel lang daarvoor. Diepe motivatie is géén evidentie. Kortenberg gewoon nabootsen bijvoorbeeld zou niet voldoende zijn.
_Enkele elementen
Een gebrek aan vertrouwen in de wetenschap zal je niet oplossen door pure wetenschappelijke argumentatie. Het kan zelfs erger worden en dat wil je natuurlijk niet. Doe dat dus niet. Natuurlijk is wetenschappelijke argumentatie belangrijk, maar de manier waarop je het brengt, is cruciaal. Je zou het volgende in gedachten kunnen houden: wetenschap is betekenisvol voor jou omdat het iets betekent voor jou. Hetzelfde geldt voor de andere persoon.
Ik geloof in het belang van Mededogen. Iemand anders kan in Jehova geloven. Dit is een zaak van het ene geloof tot het andere, niet van het ene geloof tot geen geloof. In de diepte is dit cruciaal. We kunnen op hetzelfde niveau discussiëren. Ik kan Mededogen zoeken in het geloof van de ander en respect vragen voor mijn overtuiging. Dit zou zelfs kunnen helpen, wie weet … .
Om enige vooringenomenheid weg te nemen, denk ik dat het beter is om niet te praten over zich wel of niet te laten vaccineren, maar over de toestand van het gevaccineerd zijn. Op die manier vergelijkt men twee toestanden. Men kan terecht zeggen dat de staat van gevaccineerd zijn – hoewel die enig risico met zich meebrengt – minder risicovol is voor alle betrokkenen dan de staat van niet-gevaccineerd zijn. Dat brengt het evenwicht in een beter perspectief. Het brengt de motivatie in een pro-versus-pro en niet in een pro-versus-anti. Zelfs de concrete cijfers kunnen aan beide zijden in de weegschaal worden gelegd. Zo is er geen strijd tegen antivaxers, maar een continue samenwerking om de beste 'pro' te vinden. Hierin kan je jouw bezorgdheid zo veel laten zien als je wenst. Het zal de zaak alvast niet erger maken.
Merk op dat ik deze tekst niet begon met statistieken, maar met een krachtig verhaal dat in zekere zin in relatie kan gebracht worden met mezelf, waardoor ik mijn emoties kon laten zien en om de jouwe kon vragen. Dit trok voldoende je aandacht om verder te lezen tot op dit punt, nietwaar?
Kan een vaccin, afgezien van de hierboven genoemde redenen, voor vele mensen ook een symbolische betekenis hebben? Er is een combinatie van dwang, inname en injectie. Mensen voelen zich gedwongen om het te nemen. In dit opzicht is een vaccin uniek. Het individu kan zich aangevallen voelen door de maatschappij. Eerstgenoemde is persoonlijk; het tweede is onpersoonlijk. Mensen associëren dit met vrijheidsberoving, vooral in het Westen (denk ik). Het gaat dan over veel meer dan louter iets wegnemen. Het gaat over een inbreuk op integriteit, een symbolische diefstal van individualiteit. Dit is waar je tegenop moet boksen met heel wat antivaxers. Dat is geen schande, maar het is wel een probleem dat veel groter is dan heel wat anti-antivaxers doorgronden.
_Ik heb een nachtmerrie
We zullen nog lang met dit virus opgescheept zitten. Misschien zal het niet zoals andere virussen verzwakken na een tijd. Dit virus heeft mogelijk een niche gevonden waarin het niet hoeft af te zwakken. Het enige wat het nodig heeft, is voldoende mensen. Natuurlijk zal de mensheid dit overleven en we zullen leren leven met de situatie. Ik hoop alleen maar dat dit op een mededogende manier kan gebeuren.
Meer van Jean-Luc Mommaerts