29 juni 2020
Motivatie is geen evidentie
In COVID-19-dagen staat motivatie centraler dan ooit. Om de economie te redden zonder onnodige oversterfte is het gedrag van individuen belangrijk. Individuen vormen de gemeenschap waarbinnen ze leven. Als mensen niet gemotiveerd zijn, volgt chaos. Toch in een democratie.
Als we de democratie willen behouden, is inzicht en praktijk van motivatie belangrijk. Democratie is zo cratos als de demos, zo krachtig als het volk. Dat zijn de individuele mensen. En is 'kracht' niet op de eerste plaats motivatie?
Maar motivatie is geen evidentie. De moeilijkheid wordt algemeen veel te laag ingeschat, met ernstige gevolgen op individueel en sociaaleconomisch vlak. Op school, op het werk, in het leven algemeen is het moeilijk anderen te motiveren, vooral als ze reeds gedemotiveerd zijn.
Kwaliteitsvolle motivatie begint deemoedig. Men kan principieel niet anderen motiveren. Noch zichzelf trouwens. Het idee dat dit wel kan, komt uit een geloof in de evidentie van directe controle. Het verhaal van vandaag, met het virus en andere problemen, wijst erop dat die controle niet vanzelfsprekend is. Kijk dieper: het virus is de buitenkant. Ons immuunsysteem is een deel van de binnenkant. Ook hierover hebben we minder directe controle dan we wensen. Alsof we onze eigen stress zouden controleren. Maar in welke mate doen we dat?
Als je menselijke controle op een oppervlakkige manier nastreeft, dan verlies je de duurzaamheid ervan. We willen nu dat anderen (en wijzelf) gemotiveerd zijn tot het juiste gedrag. Niet-oppervlakkig wil zeggen 'diep'. Wablief?
Het begint bij het weten waartoe je wilt motiveren. Blijf-in-uw-kot (wat nog lang met vlagen nodig zal zijn) is een snelle boodschap die relatief snel vervliegt. Angst gaat niet lang mee en is trouwens negatief voor het immuunsysteem. Gelukkig gaan we verder. Doe-het-voor-X: de zorgverleners, de ouderen, of jezelf. Dit laatste schuif ik er zo bij, maar het is het belangrijkste.
Want motivatie doe je niet van buiten uit. Je kunt het binnenin – jezelf of anderen – aanraken, aanmoedigen, uitnodigen, maar je kunt het niet forceren. Het begint altijd met het van-binnen. Hoe 'dieper', hoe krachtiger. Het is dus ook een kwestie van efficiëntie. Aan de oppervlakte schuif je over glad ijs. Dus 'diep', en nog altijd: wablief?
We zien onszelf graag als sociaal. Jongeren komen graag samen en je wilt dat nu gedeeltelijk vermijden. Ze zijn graag verantwoordelijk, maar niet omdat het moet. In 't kort: jongeren zijn graag gemotiveerd, maar worden niet graag gemotiveerd. Het tweede komt terecht over als manipulatie. Vraag aan een jongere wat hem of haar motiveert van binnenuit. Als je dat goed doet, krijg je een sociaal antwoord, van 'mijn lief' tot 'bewonderd worden' tot 'zorgen voor een betere samenleving'.
Het is een voorbeeld.
Als we jongeren nu of straks nog ietwat in 't kot willen houden, moeten we hen raken op wat hen echt motiveert. Vergeet een nauwgezet volgen van schema's. Kijk naar hen en naar jezelf en laat hen zien dat je leeft door je gevoelens te tonen. Als je als oudere wilt dat jongeren denken aan jou, denk dan aan jongeren op de manier van jongeren zodat ze zich begrepen voelen. De motivatie die hieruit groeit, kan zelfs een blijf-van-elkaar politie niet breken.
Het komt niet vanzelf. Het vergt werk van vele mensen. En dat is goed, want zinvol. Om motivatie bij anderen te zien toenemen, begin je best met motivatie bij jezelf. Ook dat is werk. We doen nogal alsof dit vanzelf komt. Dat doet het niet. Motivatie is geen bewuste beslissing. Wat zou trouwens de motivatie zijn tot die beslissing? Het vergt werk. In tijden van COVID-19 is dit dubbel zinvol. Echte motivatie vermindert stress en versterkt zo het immuunsysteem.
Dit werken is voel-werk: voelen wat je zelf echt graag hebt en doet en dan ook waarom. Dat is moeilijk! Doen wat je graag doet en graag doen wat je doet. Uiteindelijk is het 'diepe' waarom hiervan datgene waarmee je anderen het beste raakt in hun motivatie.
Meer van Jean-Luc Mommaerts