8 oktober 2024
Het regeerakkoord – diabolus in musica
We mogen als vrijzinnigen niet stil en zwijgzaam blijven over het regeerakkoord. Het kan een enorme impact hebben op onze gemeenschap. Door de illusie te wekken dat de levensbeschouwelijke vakken worden afgeschaft, zijn er helaas ook in onze gemeenschap heel wat mensen blij. Eindelijk verdwijnen de vermaledijde godsdiensten uit het onderwijs. Dat werd tijd. Zo gaat de begrijpelijke redenering. Maar is er wel een reden voor die vreugdedans? Mag ik jou ten dans vragen? Misschien weerklinkt er verkeerde muziek. Wrange muziek, of nog erger.
De levensbeschouwelijke vakken zijn namelijk niet afgeschaft. Wanneer je het nader bekijkt, verdwijnt er in feite maar één levensbeschouwing. De facto. De onze. Moeten we er nog bij zeggen dat het huidige voorstel geen ruimte meer laat voor een uitdieping van het vrijzinnig humanisme? Waardoor het vrijzinnig-humanistisch onderwijs bijna geheel verdwijnt? Dat onze eigen levensbeschouwing als enige waar autonoom en vrij denken centraal staat en die vandaag gevolgd wordt door 130.000 leerlingen, de grootste klap krijgt?
Het zijn wij die hangen aan het kruis op Golgotha, terwijl de rooms-katholieken, de bisschoppen en priesters, hun vreugdedans dansen. Ja, zij hebben daartoe redenen. Terwijl wij ons zorgen moeten maken over het verdwijnen van dat mooie vak NCZ – met het vrijzinnig humanisme als kloppend hart – vieren zij hun overwinning. De wijn moet er wel rijkelijk vloeien want de geestjes van de kindjes zijn nu helemaal van hen alleen. Wat een feest moet dat daar zijn in dat miljardenpatrimonium geschonken – wijn schenken! – door de staat! Sta daar eens even bij stil.
In plaats van de pijlen te richten op de levensbeschouwelijke vakken zouden we beter mikken op de segregatie door de onderwijsnetten die de facto door één net in leven wordt gehouden. Wat er in het regeerakkoord staat, geldt immers niet voor de rooms-katholieke godsdienst in het katholieke net. Zij zijn de enige levensbeschouwing die met hernieuwde krachten full force twee uren katholieke godsdienst kunnen geven aan 70% van alle leerlingen. Je zou voor minder de beste wijn ontkurken! Wat er in het regeerakkoord staat is dat in het officiële onderwijs de twee uren levensbeschouwing over alle graden, van lager tot secundair, vervangen worden door twee uren Interlevensbeschouwelijke Dialoog (ILD). Daar moeten niet alleen momenteel acht levensbeschouwingen in geperst worden (de boeddhisten zijn erbij gekomen), maar er moet ook nog ruimte zijn voor dialoog. Hoe je in dialoog kan gaan zonder dat er ruimte is om het ABC van de eigen levensbeschouwing te verkennen, is ook nog een raadsel waar dit akkoord ons mee opzadelt.
De levensbeschouwelijke vakken binnen het GO! geven al jarenlang constructief en in een sfeer van gelijkwaardigheid en overleg, vorm aan interlevensbeschouwelijke dialoog. In 2013 legden de Erkende Instanties en Vereniging (van de levensbeschouwing) het voorstel van interlevensbeschouwelijke competenties voor aan het Vlaams Parlement en werden die ILC's een vast onderdeel van de leerplannen van alle levensbeschouwingen. Intussen is dat uitgegroeid tot een volwaardig project interlevensbeschouwelijke dialoog. Het is bijzonder triest om te lezen dat de ministers in hun regeerakkoord helemaal niet hebben gekeken naar dit traject.
Want die focus op ILD in het GO! leverde iets heel moois op: de helft besteden we aan de eigen levensbeschouwing, de andere helft gaan we in dialoog en werken we aan levensbeschouwelijke geletterdheid. Sinds dit schooljaar is dit verplicht in de derde graad van het gemeenschapsonderwijs. En de plannen waren dat 50% ILD ook naar de lagere graden zou worden ingedaald. Heel het argument dat de levensbeschouwingen enkel maar uit gesegregeerde klasjes bestaat, werd daarmee van tafel geveegd, en bovendien biedt het ook een antwoord op de uitdagingen – denk maar aan levensbeschouwelijke polarisatie – die een postseculiere samenleving ons stelt.
Over het ontwerp en de inhoud van dit éne uurtje ILD werd de afgelopen jaren dus op een zeer ernstige manier nagedacht door diverse werkgroepen, experts en vertegenwoordigers van de levensbeschouwingen. Er werden officiële leerplannen geschreven waarin het bereiken van burgerschapscompetenties centraal staat, er zijn proefprojecten gedraaid op verschillende scholen van het GO!, aanpassingen gedaan, er is naar het onderwijsveld geluisterd. Die jarenlange immense inspanning die ons zoveel leerde, wordt nu in één pennenstreek weggevaagd. Wat over zou blijven wanneer dit deel van het regeerakkoord erdoor zou komen, is een monopolie van het katholieke net, waarvan de hoogste heilige leider stelt dat de artsen die abortus begeleiden 'huurmoordenaars' zijn en in één keer wijlen koning Boudewijn heilig wil verklaren. Jullie hebben het allemaal gelezen en allemaal waren jullie verontwaardigd. Het staat immers radicaal tegenover onze waarden. Maar kunnen we nu ook verontwaardigd zijn over het verdwijnen van het mooiste vak in het gemeenschapsonderwijs?
De zieke doctrine wordt dus voor 70% van de leerlingen behouden in twee uren rooms-katholieke godsdienst per week, netjes door de overheid gefinancierd. Een doctrine die liever heeft dat we in ligwonden onze dood tegemoet rotten dan waardig te kunnen sterven, vormgegeven door een instituut dat een walgelijk makende pedocriminaliteit decennialang in een doofpot wou stoppen. En net dat door de overheid gefinancierde levensbeschouwelijke monopolie wint nu alle macht, want de enige levensbeschouwing die kinderen en jongeren de basisprincipes van vrij onderzoek leert, die hen dus vrij leert denken en spreken – het vrijzinnig humanisme – verdwijnt in het GO!. Dit klinkt voor mij niet echt als muziek in de oren, maar eerder als een dissonante tritonus, de diabolus in musica: een interval dat ongemakkelijke en dreigende klanken oproept.
Het gemeenschapsonderwijs dat ooit, lang geleden, te lang geleden klaarblijkelijk en door heel veel strijd moeizaam geboren werd om, en zo nederig waren we toen, een alternatief aan te kunnen bieden aan de jongeren op levensbeschouwelijk vlak. In 1924 ondernamen vrijdenkers en seculieren een poging om een vak 'zedenleer' ingang te doen vinden[1] (het werd aanvankelijk verworpen wegens te seculier), en pas in 1958 met de tweede schoolstrijd wordt NCZ een feit. Maar vandaag, honderd jaar na die eerste poging, hangen we het vak aan het kruis. Diabolus in musica.
Om het even samen te vatten: we worden honderd en meer jaren teruggeworpen in de tijd, een monopolie van levensbeschouwelijk onderwijs van het katholicisme wordt door de overheid gefinancierd, en de tegenbeweging, namelijk onze eigen levensbeschouwing wordt in deze intentieverklaring doodverklaard. Kijken we ook in onze eigen boezem want velen onder ons zijn vergeten waaruit het officiële onderwijs werd geboren. 130.000 leerlingen die in aanraking kwamen met vrij onderzoek en kritisch denken, met fundamenten van de democratische rechtsstaat, met een invulling van een mogelijk zinvol leven dat gericht is op vreugde en kennis, en waarbij het inzichtelijk werd gemaakt waarom de mensenrechten en wetenschap ons zoveel vooruitgang hebben geschonken: die onschatbare rijkdom verdwijnt, in één pennenstreek. Dat is wat die intentie van het regeerakkoord inhoudt. Vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen.
_Noten
[1] Cornelis, G. C. (Red.). (2018). Niet-confessionele zedenleer in de klas: Fundamenten voor vakdidactiek moraalwetenschappen (p. 72). ASP Editions.
Meer van Kurt Beckers