Kwintessens
Geschreven door Stijn Bruers
  • 4492 keer bekeken
  • minuten leestijd
  • Reacties

13 januari 2022 De inconsistenties van degrowth: terugslageffecten (deel 2 van 5)
In deze reeks wijs ik op vier inconsistenties of eenzijdige opvattingen binnen het degrowth-gedachtegoed. De degrowth-beweging wil de economische productie en consumptie verminderen, omdat ze niet gelooft in duurzame, groene groei. Degrowth-activisten wijzen op de problemen van economische groei, maar ze negeren gelijkaardige problemen bij degrowth.
Degrowth-activisten waarschuwen voor terugslageffecten (rebound effects) bij technologische innovatie voor groene groei. Als mensen energiezuinigere apparaten gaan gebruiken, daalt hun energiefactuur, en dan hebben ze meer geld over voor andere consumptie, zoals een extra vliegtuigreis. En als een huishouden minder energie gebruikt, daalt de prijs van energie, en gaan andere mensen sneller geneigd zijn om meer energie te verbruiken, want die is dan goedkoper geworden.
Maar die degrowth-activisten negeren gelijkaardige terugslageffecten bij enkele van hun degrowth-beleidsvoorstellen. Ze pleiten bijvoorbeeld voor een verbod op commerciële reclame. Het is maar de vraag of reclame aanzet tot overconsumptie. De beperkte economische studies geven aan dat reclame (van bv. alcohol) de totale consumptie niet sterk doet toenemen. Wat wel gebeurt, is dat als een bedrijf meer reclame voert, consumenten dan meer producten van dat ene bedrijf, en minder producten van andere bedrijven gaan kopen. Vandaar dat andere bedrijven ook genoodzaakt zijn om reclame te voeren, om de klanten terug te lokken. Het is zoals bij touwtrekken, waarbij twee partijen in tegengestelde richting trekken: het touw verplaatst zich nauwelijks, maar beide partijen verspillen wel energie. Als reclame wordt afgeschaft, betekent dat dat bedrijven minder kosten hebben: ze moeten geen geld meer uitgeven aan advertenties. Minder kosten bij concurrerende bedrijven wil zeggen: lagere prijzen. En lagere prijzen wil zeggen: meer consumptie. Een reclameverbod kan dus eveneens een terugslageffect veroorzaken op het vlak van consumptie.
Een terugslageffect bij technologische innovatie kan vermeden worden door het invoeren van milieubelastingen op vervuiling. Door de ontwikkeling van milieuvriendelijkere alternatieven, worden dergelijke milieubelastingen ook politiek haalbaarder. Een hoge koolstofheffing of CO2-taks op de uitstoot van broeikasgassen wordt sterker gedragen door de bevolking als er meer klimaatvriendelijke technologieën beschikbaar zijn. En bij de juiste technologische innovatie kan een terugslageffect zelfs vanzelf vermeden worden, zonder milieubelastingen. Technologische innovatie maakt nieuwe milieuvriendelijkere technologieën en energiebronnen goedkoper. Als die milieuvriendelijke technologieën en energiebronnen een goede en goedkopere vervanging vormen voor de duurdere milieuvervuilende alternatieven, gaan ze vanzelf die milieuvervuilendere technologieën wegconcurreren. Vergelijk het met de overgang van paardenkoetsen naar gemotoriseerde auto's in het begin van de 20ste eeuw. De paardenkoetsen werden van de markt weggeconcurreerd door de auto's, zelfs zonder een paardenkoetsbelasting of ander overheidsbeleid om het gebruik van paardenkoetsen te beperken. Paardenkoetsen vormden in 19de-eeuwse steden een ernstig milieuprobleem, vanwege de grote hoeveelheden paardenmest (10 kg mest per paard per dag) en de grote aantallen paardenkadavers op straat. De steden werden een broeihaard van ziekte-overdragende vliegen. De teelt van paardenvoer zorgde voor ontbossing. En de paardenkoetsen veroorzaakten nog andere negatieve effecten, zoals de geluidsoverlast door de paardenhoeven en de ongevallen door onverwachte bewegingen van de paarden, zelfs als de koetsen stil stonden. Een stamp van een paard kan dodelijk zijn. Maar om deze problemen op te lossen, was er geen economisch beleid of degrowth-beleid nodig. Technologische innovatie, met name de uitvinding van de auto, loste het op. Wat we dus vooral nodig hebben, is extra overheidsfinanciering voor onderzoek en ontwikkeling van milieuvriendelijke technologieën die goede substituten zijn voor milieubelastende technologieën.
Kwintessens
Stijn Bruers is moraalfilosoof en oprichter van het Centrum voor Rationaliteit en Ethiek.
_Stijn Bruers Moraalfilosoof
Meer van Stijn Bruers

_Recent nieuws

Bekijk alle nieuwe berichten

_Populair nieuws

Bekijk meer populair nieuws