22 juli 2022
Ethisch reveil: verliest de vrijzinnigheid de strijd? (deel 5)
De rol van religieuze krachten
In de eerdere delen van dit essay besprak ik hoe bepaalde rechten in onze tijd worden uitgehold, onder meer betreffende euthanasie, homoseksualiteit en abortus.
Het terugdraaien van het recht op abortus in de VS is veel meer dan een 'simpele' dwaling, vrees ik. Joz Motmans, prof. Genderstudies aan de Gentse unief, stuurde in oktober vorig jaar reeds een waarschuwing uit. Tijdens een symposium wees hij erop hoe conservatief-religieuze krachten zich verenigd hadden in lobbygroepen zoals Ordo Iuris – Latijn voor Rechtsorde – die fulltime gesponsord worden om politici in Brussel te 'bewerken'. Googelen legt connecties bloot met World Congress of Families, CitizenGo, Alliance Defending Freedom en andere organisaties. Deze genootschappen wier invloedssfeer zelfs zou reiken tot in het Kremlin, trachten met hun morele agenda parlementsleden te beïnvloeden in Hongarije, Polen, Spanje, Italië, Frankrijk, Nederland én België. Want wanneer er sprake is van 'genderideologie' dekt die term een veel bredere lading dan hij op het eerste gehoor zou oproepen. Hij beperkt zich niet tot transgenders en holebi's of keert zich niet enkel tegen seksuele voorlichting en permissiviteit … hij bestrijkt ook het veld van abortus, in-vitrofertilisatie, anticonceptie, echtscheiding en zelfs dat van de gelijkheid tussen man en vrouw … je kunt het zo gek niet bedenken! Men wil de zogenaamde 'natuurlijke orde' herstellen, zie hier en hier.
Waar de moraalridders zich aaneensluiten tot een hechte groep, twisten de anderen over punten en komma's, of struikelen ze over een woordgebruik, op basis waarvan ze iemand monddood maken en cancelen, hoewel die iemand in wezen vaak dezelfde zaak genegen is als zijzelf. Waar de enen hopeloos verdeeld raken, kunnen de anderen rekenen op een verbindende factor: God. En ook op geld natuurlijk. Maar gaan die twee niet altijd samen?
In Amerika alleszins is het schrappen van abortus als grondwettelijk recht terug te voeren tot de invloed van de evangelicals binnen de Republikeinse partij, een orthodox-protestante stroming die 'familiewaarden' centraal stelt en vrouwenemancipatie maar ingewikkeld vindt; deze christenen willen liever terug naar oudere tijden, dan naar nieuwe. De juriste Phyllis Schlafly (1924-2016) was niet alleen tegen het feminisme gekant – toen men haar vroeg wat haar beroep was, antwoordde ze 'moeder' – maar ze keerde zich ook virulent tegen abortus. En als katholiek slaagde zij erin verschillende religieuze stromingen rond dit onderwerp te verenigen, zoals de evangelische christenen en de mormonen. Ook ontdekte men de kracht van de audiovisuele media: zo bijvoorbeeld stapte de populaire dominee Jerry Falwell via radio en tv miljoenen Amerikaanse huiskamers binnen. En tegenwoordig, bij Fox News en in podcasts van rechtse complotdenkers, schuiven geestelijke herders geregeld aan.
Prof. Marleen Temmerman onderkent evenzeer de kracht van de religieuze bewegingen. Zij noteert in Kenia almaar meer invloed van de evangelische kerken. 'Zij pakken het tactisch goed aan', zegt zij in De Morgen. 'Ik heb de indruk dat er ook heel veel geld achter zit. Ik heb dat recent nog gemerkt in New York bij de jaarlijkse organisatie voor de Status of Women. Drie dagen voordien werd er een side event georganiseerd door religieuze gemeenschappen, dat heel veel jonge mensen samenbracht en goed georganiseerd was. Ze investeren jarenlang in diverse landen.'
Om hoeveel geld het gaat is niet precies te achterhalen. Toch moeten het fabelachtige bedragen zijn, waarvan we ons alleen maar een voorstelling kunnen maken, afgaand op het privébezit van de sponsors. Zie daarvoor de eerdere verwijzing naar het 'herstel van de natuurlijke orde'.
Als klap op de vuurpijl heeft het Hooggerechtshof in de VS een nieuw controversieel arrest geveld omtrent de regulering van religieuze activiteiten. Waar ditzelfde Hof in 1962 bepaald had dat men op openbare scholen geen gebeden mocht organiseren, zegt het nu dat het de vrijheid van religie belangrijker vindt dan de scheiding tussen kerk en staat. De Amerikaanse journaliste Sarah Posner vult aan: 'Intussen blijven lobbyorganisaties rechtszaken voeren. Tegen homorechten, tegen de scheiding van kerk en staat en tegen abortus. En je ziet: als je dat lang genoeg volhoudt, werpt dat zijn vruchten af. Dan kun je als minderheid – die de evangelische christenen tenslotte toch zijn – een grote stempel op het land drukken.'
Hoe besmettelijk is wat in de VS is voorgevallen? De gebeurtenissen kunnen alleszins niet zomaar opzij worden gelegd, volgens Gily Coene, hoogleraar ethiek aan de VUB, omdat de invloed van rechts-conservatieve activisten veel verder reikt dan Amerika alleen. 'Ze sponsoren ook groeperingen en campagnes in Europa. Het blijft pasmunt in een gepolariseerde samenleving. We moeten waakzaam blijven dat wat we verworven hebben, niet opnieuw wordt afgenomen.'
Dat gebeurt tenslotte al in Warschau en Boedapest, waar het soms lijkt of de kerk de plaats van de democratie heeft ingenomen. We mogen niet vergeten dat Polen, waar abortus nu nagenoeg onmogelijk is, tussen 1956 en 1993 juist een heel liberale wetgeving op dat vlak kende. En laten we nog wat meer in de richting van het oosten opschuiven. Naar Poetin. Tegen ex-NAVO-baas, Jaap de Hoop Scheffer, en tegen premier Rutte van Nederland voer hij uit over het homohuwelijk. In zijn ogen zijn onze westerse samenlevingen moreel failliet. De orthodoxe kerk vormt voor hem een voorbeeld als 'basis van de cultuur, beschaving en menselijke waarden die de volkeren van Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland verenigen'. En hierbij sluit patriarch Kirill van Moskou zich aan, die zijn bekendheid bij het grote publiek ook al aan de televisie te danken heeft, waarop hij een orthodox programma mocht presenteren. Hij krimpt ineen als hij eraan denkt hoe vanuit het Westen duivelse krachten de Oekraïners gayprides willen opleggen …
In ons eigen land wordt de 21e eeuw al evenzeer gekenmerkt door steeds dwingender vragen van religieuze groeperingen om zich te kunnen gedragen op een manier die potentieel strijdig is met onze burgerlijke wetten. Dit althans volgens advocaat Marc Uyttendaele. Daarom vindt hij de veroordeling van Redouane Ahrouch zo belangrijk, medeoprichter van de partij Islam. Die weigerde namelijk te debatteren met columniste Emmanuelle Praet omdat zij een vrouw is. 'Het Hof bekrachtigt het fundamentele principe dat godsdienstige regels ondergeschikt zijn aan burgerlijke wetten, in dit geval aan de grondwettelijk vastgelegde gelijkheid van vrouwen en mannen.'
Wie dacht dat de buit binnen was … oppassen dus! Al onze moeizaam verworven ethische rechten – euthanasie, abortus, holebi … – ze worden uitgehold. 'Onrechtvaardigheden kunnen alleen maar weggewerkt worden door de druk op de ketel te houden', schreef Mark Vlaeminck in dat verband ooit in De Standaard. Het is dus tijd om wakker te schrikken, ons in slagorde te stellen, op de barricades te klimmen, onze stem te laten horen. En onder andere om met regenboogvlaggen te zwaaien.
En dames, zet je al maar schrap. De volgende aanval blijkt al begonnen. En hij is op jullie gericht. Als ik lees hoe advocaat Fernand Keuleneer erover denkt, bekend van Operatie Kelk en de zaak Tine Nys: 'Ach, de gelijkheid van man en vrouw. Dat is zo'n lege term. Het grote probleem is natuurlijk dat er vandaag minder scheiding is van kerk en staat dan ooit tevoren. Wij leven vandaag onder het juk van een staatsreligie: de liberale sharia, die geen ruimte laat voor religies met andere opvattingen.'
We zijn verwittigd.
Meer van Rudy Van Giel