25 juli 2022
Zelfbeschikkingsrecht en abortus
'Ik ben in principe tegen abortus dokter, maar in mijn geval is het toch iets anders … we hebben altijd goed opgelet en nu ben ik toch wel zover zeker … ’ Dit was een van de meest gehoorde introducties toen we in het UZ Brussel abortus uitvoerden in medisch veilige omstandigheden, lang voor de wetswijziging in België. We hadden immers vrouwen en meisjes zien afzien of zelfs overlijden aan de gevolgen van clandestiene abortus, en wilden dat te allen tijde vermijden. Bovendien beschouwden we het ook toen een recht van meisjes en vrouwen te beslissen hoeveel kinderen ze willen, wanneer en met wie: reproductieve rechten, als een basismensenrecht, komen hen toe.
Ook destijds vonden dames van stand, die dikwijls 'in principe tegen abortus waren' wel de weg om 'het probleem' op te lossen, en werden zij ook in katholieke ziekenhuizen geholpen onder het mom van miskraamcurettage. Wie die weg niet kende en financiële middelen had ging naar Nederland. De meest kwetsbare meisjes en vrouwen zochten hun toevlucht tot 'engeltjesmaaksters' uit de niet-medische, illegale en criminele sector, met alle gevolgen van dien.
Ik heb nooit iemand ontmoet die voor abortus is. Ik ben zelf ook niet voor abortus. Geen enkele vrouw wordt zwanger met het idee om nadien een abortus te laten uitvoeren. Dikwijls is die zwangerschap niet gepland of niet gewild, soms ontstaan na verkrachting. Abortus is vrijwel steeds een tweede keuze, maar het is belangrijk dat het op het menu staat. Zwangerschap en abortus hangen echt niet af van de wetgeving in een land; meisjes en vrouwen worden nu eenmaal zwanger, al dan niet gepland, gewenst, gedwongen. In blijde verwachting in de beste omstandigheden, of keuze voor abortus indien nodig.
Geen enkele vrouw wordt door de hulpverlening in de richting van abortus geduwd, steeds worden alternatieven aangereikt en worden alle opties besproken. Maar uiteindelijk moet de vrouw zelf vrij kunnen beslissen.
Ik werk momenteel in Kenia waar elke dag 700 tienermeisjes zwanger worden, en elke dag 7 vrouwen sterven als gevolg van onveilige abortus. De Keniaanse grondwet laat in principe abortus toe als de gezondheid van de moeder in het gedrang komt. Conservatieve krachten en vooral religieuze gemeenschappen verzetten zich tegen voorbehoedsmidddelen voor jonge mensen en tegen abortus, met alle gevolgen van dien. Hier zijn tienerzwangerschappen en -abortussen werkelijk rampzalig. In het middelbaar heb je klassen waar 20 procent van de meisjes zwanger is, het zijn kinderen met kinderen.
Ik heb in mijn carrière ongeveer 18 000 bevallingen gedaan, meestal momenten van intens geluk, maar ik heb ook de donkere kant van de verloskamer gezien en 72 zwangere vrouwen zien sterven. Een groot deel daarvan was te wijten aan illegale abortus. Die meisjes worden ziek opgenomen in het ziekenhuis met infecties, bloedingen of perforaties – en zijn er soms al te erg aan toe. Het is mogelijk dat dergelijke scenario's als gevolg van het terugdraaien van Roe v. Wade zullen toenemen, en dit niet alleen in de Verenigde Staten.
Het is een illusie dat er minder abortussen gebeuren als abortus illegaal is, zo blijkt ook uit cijfers van het Guttmacher Institute. Integendeel, in landen met een goed preventiebeleid en waar abortus mogelijk is bij een ongewenste zwangerschap, zie je het kleinste aantal abortussen per aantal zwangerschappen. Wie werkelijk het aantal abortussen wil doen dalen – iedereen dus, want niemand is vóór abortus – zet dus beter in op wetgeving die vrouwen het recht geeft om zelf te beslissen.
In België hebben we op dat gebied veel geluk, maar op wereldschaal blijft abortus in de meeste landen een heet hangijzer, en dikwijls ook een verkiezingsthema. Conservatieve krachten binnen een samenleving, genderongelijkheid, machismo en fanatieke strekkingen binnen religies zijn belangrijke factoren die vrouwenrechten en vrouwengezondheid op de helling zetten. Helemaal moeilijk te begrijpen zijn stemmen die opkomen voor de 'allerzwaksten in de maatschappij', in casu de foetus, maar zonder respect voor reproductieve rechten en veilige toegang tot abortus. Behalve dan voor 'dames van stand' die de weg kennen, of religieuze zusters, of vrouwen die zwanger van een 'mulaat' terugkeerden uit Congo …
Meisjes en vrouwen moeten volgens mij zelfbeschikkingsrecht hebben over hun eigen lichaam. Als het kan, gebeurt zo'n abortus in overleg met de partner. Maar de uiteindelijke beslissing moet wel bij de vrouw liggen.
We beseffen te weinig dat verworven rechten niet absoluut verworven zijn en als het gaat over vrouwenrechten mogen we nooit op onze twee oren slapen.
Het hele debat rond 'pro-life' of 'pro-choice' is trouwens nonsens. We zijn immers allemaal 'pro-life', voor nieuw leven dat liefdevol verwekt wordt, in de beste omstandigheden gedragen en ter wereld gezet, ook pro-life van de ontelbare vrouwen die vandaag de dag het leven laten als gevolg van onveilige abortus. En we zijn ook 'pro-choice' wat betekent dat meisjes en vrouwen zelf kunnen kiezen met wie en wanneer ze een kind willen, en daar heeft geen enkele religieuze of politieke leider of rechter van het hooggerechtshof iets over te zeggen ... er zijn immers veel belangrijker dingen in het leven, zoals het behoud van onze planeet bijvoorbeeld. Hou jullie daarmee bezig jongens (en meisjes), en blijf van ons lijf!
(Deze tekst werd eerder gepubliceerd in de Morgen, 19 juli 2022. Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Meer van Marleen Temmerman