22 februari 2023
Over de zin en onzin van controle op examenfraude
Bij examenfraude denken we tegenwoordig al snel aan AI – met als recentste voorbeeld OpenAI's ChatGPT. Neen, ik heb dit artikel niet geschreven met ChatGPT, noch met andere AI-tools. Die zaken zijn al genoeg besproken en gedemonstreerd. Waarop ik wil inzoomen is of het nuttig is om studenten te controleren op het gebruik van dergelijke tools.
_Niets nieuws onder de zon
Examenfraude is allicht zo oud als het examineren zelf. Van spieken, vragen kopiëren en doorgeven, tot zaken in rekenmachines opslaan, formules op een latje of briefje schrijven enzovoort.
Sinds een tiental jaren leggen studenten op hogescholen en universiteiten ook vaker de examens af op hun eigen computer, de laptop die ze ook gebruiken voor ontspanning. Niet alleen omdat examens in sommige gevallen makkelijker voor te bereiden zijn via de computer en je deze dan massaal kan afnemen, maar ook omdat we bepaalde zaken moeten kunnen examineren op de computer. Bijvoorbeeld lessen in tekstverwerking, programmeren, beeldbewerking (Photoshop, Illustrator, After Effects ...). Kortom het testen op de computer is er niet louter uit gemakzucht, maar omdat het vaak niet anders kan en we het in ons dagelijks leven op de werkvloer gebruiken. Het werkveld verwacht dus kennis van dergelijke software en het degelijk gebruik ervan.
Het is evident dat het traditionele spieken dan evolueert. Plots gaat er een wereld open op die laptop, het internet waar je alles op kan zoeken en pasklare antwoorden kan vinden. Je kan met elkaar communiceren tijdens het examen via chat clients en uiteraard kan je nu zelfs een LLM (Large Language Model) vragen stellen, het bekendste momenteel: ChatGPT. En die geeft je vliegensvlug enkele antwoorden, of instructies, of modellen van denken.
_Race tegen de tijd
Dat dit problematisch is voor het traditionele examineren mag wel duidelijk zijn. Er schieten dan ook verschillende bedrijfjes uit de grond die hun kans zien om hier 'strijd tegen te voeren'. Men gaat na of het geschreven is door, of met behulp van, AI. Technologie staat echter niet stil en evolueert steeds sneller, het detecteren zal dus ook veel moeilijker worden en tijdrovender. De bedrijven zullen steeds meer moeten inzetten om hun detectie op punt te houden. Een race tegen de tijd waarvan ik niet denk dat ze haalbaar is.
Sterker nog, ik denk zelfs niet dat het efficiënt, noch effectief is. Op zich lijkt het logisch dat je gaat controleren of opdrachten of examens fraude bevatten – maar het verleden leert ons dat we beter kritisch kijken naar de vorm van examineren en manieren van kennis toetsen.
En dat weten die bedrijven die deze software verkopen stiekem ook. Al zien zij vooral de centen rollen en proberen ze u te overhalen met hun dure software die eigenlijk maar weinig bereikt – behalve u de illusie van controle geven. Sterker nog, het brengt eerder schade toe aan de studenten om hen niet bloot te stellen aan de technologie en aan de informatiestroom.
Niet leren omgaan met deze zaken vind ik meer dan een gemiste kans. Het is een competentie die we allen zouden moeten beheersen tot op een bepaald niveau – kritisch omgaan met deze bronnen en zelf een mening of gefundeerde analyse uitschrijven op basis van de bronnen die ons ter beschikking staan.
_De essentie van een examen?
Waarom laten we studenten een examen afleggen, wat is het doel? Ik neem aan dat de student de leerstof vooral moet begrijpen of praktisch moet kunnen toepassen. Dit gaat niet alleen maar om louter het reproduceren van kennis – hoewel ik niet wil zeggen dat dit in sommige beroepen niet meer nodig is dan in andere. Het is vooral wat je daarna met die kennis doet – ik denk dan vooral over het leggen van verbanden, zelf voorbeelden verzinnen van toepassingen en deze ook kunnen uitleggen.
Vele examenvormen beantwoorden hier niet aan. Multiple choice is nog steeds vaak voorkomend, maar zowat de slechtste vorm om te testen of iemand iets begrepen heeft. Niet in essentie door de vorm, maar vaak omdat het opstellen van een kwalitatief multiplechoice-examen nu net erg moeilijk is, maar het format wel bedrieglijk simpel lijkt.
Het controleren op fraude manifesteerde zich ook door studenten hun rekentoestel af te nemen, of door software te installeren op de computers van studenten die erg beperkend werkte en alleen maar een illusie van controle gaf. Natuurlijk werden er mensen 'gepakt', maar dat was slechts een klein deel. En vaak ging er veel tijd en energie verloren naar het opsporen van fraude, in plaats van bezig te zijn met het testen van het inzicht van de student in de materie. Neen, dat lijkt me geen duurzaam of efficiënt onderwijs, laat staan dat het effectief is.
Laat ons dus niet steeds opnieuw in dezelfde val trappen, maar zoeken naar manieren waarop we studenten beter kunnen testen.
_Aanpassen aan de tijden
Het examen zelf moet zich aanpassen. Uiteraard vraagt dat opnieuw een investering en denkwerk vanuit het onderwijs. Maar laat ons wel wezen, is het niet belangrijker dat een student het hele jaar door kan tonen hoe hij of zij het vak beheerst in bijvoorbeeld praktijkvormen? Ook inzichtsvragen, desnoods mondeling doorvragen 'waarom heb je dit antwoord gegeven?', en 'waarom zou je dit doen (of niet doen)?'.
Natuurlijk zijn er opleidingen waar dat makkelijker gaat en opleidingen waar het moeilijker is – maar dat is altijd zo geweest. We kunnen toch beter inzetten op kwalitatief testen en studenten uitdagen op hun kennis en inzicht (zowel praktijk als theorie), dan louter energie te blijven pompen in technologie die ze later op de werkvloer toch moeten leren gebruiken.
Vergis u niet, ChatGPT kent u sinds een paar maanden, maar de technologie erachter leefde al langer – ook op de werkvloer bij programmeurs die steeds vaker rekenen op zulke technologie, bijvoorbeeld onder de vorm van codegeneratie met GitHub Copilot. De dokter die een scan bestelt waarop software draait die gebruikmaakt van AI om bepaalde zaken te inspecteren en patronen te herkennen die we als mensen missen. Of denk aan uw eigen dagelijks werken met rekenmachines, Excelsheets, automatische spelling- en grammaticacontrole, het opzoeken op Wikipedia en Google. Het lijkt me verstandiger studenten te leren gebruikmaken van deze technologieën, met daarbij bijzondere aandacht voor de beperkingen en valkuilen ervan. Kritisch omspringen met bronnen dus, en studenten voorbereiden om op een gezond kritische manier om te gaan met de technologie.
_De blinde vlekken opsporen
Want dat zal de grote uitdaging zijn: het detecteren wanneer een vorm van technologie tekort schiet of wanneer we ze op een foutieve manier gebruiken. Want blinde vlekken herkennen, kritisch omspringen met bronnen: dat zal de cruciale competentie zijn in alle domeinen (niet alleen maar voor informatiewerkers).
Hiermee sluit ik uiteraard niet uit dat in bepaalde sectoren en beroepen het nog steeds nodig is om encyclopedische kennis of een enorme rekenvaardigheid te hebben, en die je ook zeker moet kunnen examineren en testen. Maar dit zal steeds minder van toepassing zijn. We zullen ons beter moeten kunnen wapenen wanneer de technologie of ons eigen denken in de fout gaat. Ons bewust zijn van valkuilen van denken en tunnelvisies in ons eigen denken (h)erkennen.
Vakkennis gaat dus niet verloren, integendeel, de basis ervan blijft noodzakelijk in combinatie met onderwijs dat studenten wegwijs maakt in het mijnenveld van informatie en in de valkuilen van ons denken.
Meer van Yves Schelpe