Nog anderen verwijzen naar de biologie, dikwijls als voorwendsel en altijd met weinig kennis, en spreken over rassen in termen van andere soorten. De laatste andere (onder)soort mens is echter al een tijdje uitgestorven. Dat is gewoon evolutionaire biologie. En gelukkig maar dat hij uitgestorven is. Ik kan me het gedoe, de haat en de miserie al voorstellen. Hoewel, de moderne mens blijkt een aantal percenten Neanderthaler-DNA te bezitten. Ook met die andere ondersoort, de Denisovans, werd de bedstee, of zoiets, gedeeld – een paar keer zelfs – en waarschijnlijk ook nog met andere vroegere mensen. Wat is dan de huidige mens? Met zulk neurotisch categorisch denken, komt men vroeg of laat in de DSM terecht. Trouwens een leuke term voor sociaal-darwinisten: ondersoort.

Conceptueel-biologisch is ras een nonsensicaal begrip. Het gebruik ervan als basis voor een ethiek is dan ook een perversie. Wie het als dusdanig hanteert – in de eerste plaats racisten – kan dan best ook de wacht worden aangezegd. Maar niet alleen racisten zweren bij het bestaan van rassen. Het begrip is dermate sociaal ingebed dat er ook in de strijd tegen racisme halsstarrig aan wordt vastgehouden. De bioaversie – de biologie als boosdoener – is dan nooit ver weg. Zoals goede genen niet alleen adaptief zijn, maar zelf ook hun omgeving weten aan te passen, doen fitte memes dat ook. Ras is er zo één. Biologische wetenschap past niet in haar kraam.
Daarom: is het niet mogelijk een biotoop, of beter een sociotoop, te creëren waarin ras niet kan gedijen en overleven? Een kwestie van morele en maatschappelijke verantwoordelijkheid?
Dat zou dan moeten starten in het onderwijs, met evolutionaire biologie, liefst gecombineerd met een vak kritisch denken en waarom niet algemener: filosofie. Men zou dan allereerst leren dat uiterlijke kenmerken en meer bepaald hun verschillen, zoals deze die worden gehanteerd in raciaal onderscheid, een evolutionair potentieel snel veranderlijk fenotypisch gebeuren vormen met een smalle onderliggende adaptief-genetische basis. En ook dat voor andere eigenschappen die basis dan weer verrassend breed blijkt te zijn. In het bijzonder heeft de wetenschap zo aangetoond dat tussen donkerkleurige bevolkingsgroepen van Sub-Sahara Afrika en Oceanië – met nog een paar andere kenmerkende fenotypische overeenkomsten – een grote genetische diversiteit aanwezig is. Vroeger werden ze gewoon negroïde genoemd.
Blijkbaar wordt in de notie ras het overgrote genetische deel van ons genoom volledig genegeerd. Ik kan er dan inderdaad wel anders uitzien dan een Japanner, maar wat bepaalde genen betreft, zal ik waarschijnlijk dichter staan bij een of andere Aziaat dan bij mijn 'volbloed' Vlaamse buurman. Zoals Richard Dawkins schrijft in Het verhaal van onze voorouders: 'De verbluffende conclusie is dat, voor bepaalde genen, u nauwer aan sommige chimpansees verwant bent dan aan sommige mensen, en ik nauwer verwant aan sommige chimpansees dan aan u (of aan 'uw' chimpansees)'.

De filosofische blik, wat zegt die? Misschien werkt die nog het beste omdat hij het eenvoudig houdt (niet vanzelfsprekend voor filosofie die plausibiliteit nogal eens recht evenredig veronderstelt aan ingewikkeldheid). Hoop doet leven. Dit gezegd zijnde: de enige manier om de mens als soort in te delen lijkt me via de notie 'familiegelijkenis' (Wittgenstein), niet gerelateerd trouwens aan het biologisch-taxonomisch begrip Familie. Men kan bijvoorbeeld twee groepen (1) en (2) onderscheiden met weliswaar een groot aantal overeenkomende, maar ook met verschillende biologische kenmerken (twee aldus verwante etnieën bijvoorbeeld). Beide groepen kunnen dan weer gerelateerd worden aan elk een andere groep, respectievelijk (3) en (4) met ook weer een aantal gemeenschappelijke en verschillende kenmerken. (3) en (4) zullen in het algemeen dan ook minder biologisch gemeenschappelijk hebben dan de twee oorspronkelijke groepen. Op die manier kan men tot een uitgebreide indeling komen waarbij hoe verder men gaat richting de beide uiteinden van het spectrum heel wat groepen aan weerszijden, en de individuen ervan, mogelijk geen enkel kenmerk meer gemeenschappelijk hebben. En toch zijn ze verwant. Zo gaat dat met familieverbanden. Wittgenstein nam het voorbeeld van het spel om het niet te triviaal te maken – zo was hij: bordspelen, balspelen etc. Familiegelijkenis is de enige manier om spelen in te delen. Hieruit een categorische, strikt gescheiden indeling concluderen, waarbij op elke categorie een wezenlijke onderscheiden essentie kan worden geplakt, is pure illusie. Het enige wezenlijke en dus niet-onderscheidbare van die spelen is dat ze gespeeld worden. Dat is de enige categorie – sorry voor de term Ludwig – waarin ze allemaal thuishoren en die hun wezen bepaalt: ze zijn spel. Zo ook voor Homo sapiens: het enige wezenlijk-biologisch gemeenschappelijke aan de mens is het mens-zijn (zonder verdere metafysische of antropologische invulling). Elke ethische vraagstelling met betrekking tot de mens kan dan ook nooit vertrekken van de vraag: 'Wat of wie is de biologische mens?'.

En die uiterlijke kenmerken – want uiteindelijk draait het daar toch om – die laten dus alleen descriptieve fenomenologie toe, zonder waardeoordeel. En dat is best leuk. Toen mijn jongste zeer witte broer met zijn pikzwarte vrouw zwanger waren van hun eerste kindje, gonsde binnen de familie dan ook de spannende vraag: welk kleurtje zal het hebben? Koffie met melk zo bleek. Harry en Megan hadden er voorzeker racisme in gezien. De kleine had ook zomaar ginger kunnen zijn zoals zijn nonkel in vroegere tijden, stel u voor.