18 juli 2024
Democratie en extreemrechts
Een reflectie in de aanloop naar de recente verkiezingen in Frankrijk
_Extreemrechts: de wraakoefening van de massa
Wanneer ik de commentaren op de verkiezingsoverwinning van rechts en vooral van extreemrechts overloop, lijkt het wel alsof we met een extern, ja, exogeen fenomeen te maken hebben. Een terminologie van het type 'vloedgolf' en 'zwarte laarzen', versterken bij mij enkel het gevoel van een inval, een externe vijand. Maar als er al een vijand is, dan is het een interne, the guy-doll next door, de brave overbuur, de jobstudent van de supermarkt, de wijkagent, uw bankdirecteur. En als die interne vijand werkelijk bestaat, hoe dicht staan we dan bij een conflict? Of leven we alsnog in een democratie met tegenstanders?
_Van tegenstander naar vijand
Met de door hemzelf uitgeschreven parlementaire verkiezingen, roept de hoogbegaafde loser Emmanuel Macron op om niet op extreemrechts te stemmen en evenmin op … extreemlinks – zijnde La France Insoumise, communisten en nog wat partijtjes ter linkerzijde van de sociaaldemocraten.
Le président de tous les Français – dat is wel degelijk de diepere betekenis van zijn ambt – herleid tot hoofddélégué van een minderheid, mobiliseert dus tegen de meerderheid van de bevolking. Daarmee maakt Macron overduidelijk dat de vermeende vijand zich onder ons bevindt. Dat het the guy-doll next door is die met zwarte laarzen door onze straten zal marcheren. Of met rode.
Extreemlinks hoeft dus niet op de overwinning van extreemrechts te wachten om te worden weggezet bij het afval, dat zal het Centrum, de verliezende minderheid, wel zelf doen. Werk gespaard voor Le Pen en consorten. Als puntje bij paaltje komt, gaat het Centrum liever in zee met rechts dan met links.
Le président de tous les Français – dat is wel degelijk de diepere betekenis van zijn ambt – herleid tot hoofddélégué van een minderheid, mobiliseert dus tegen de meerderheid van de bevolking. Daarmee maakt Macron overduidelijk dat de vermeende vijand zich onder ons bevindt. Dat het the guy-doll next door is die met zwarte laarzen door onze straten zal marcheren. Of met rode.
Extreemlinks hoeft dus niet op de overwinning van extreemrechts te wachten om te worden weggezet bij het afval, dat zal het Centrum, de verliezende minderheid, wel zelf doen. Werk gespaard voor Le Pen en consorten. Als puntje bij paaltje komt, gaat het Centrum liever in zee met rechts dan met links.
Er doet zich hier een dubbele – en gevaarlijke – evolutie voor in het politieke denken:
- de verschuiving van politieke tegenstander naar vijand, dus van overleg en compromis naar uitsluiting en conflict;
- de uitbreiding van de categorie 'vijand', met behulp van een handzame by default-redenering: alles wat niet tot het 'centrum' behoort.
Een burgeroorlog – dit is wanneer het conflict tussen interne vijanden met geweld en controle wordt beslecht – kan enkel worden vermeden door een autoritair regime dat de consumentenstaat blijft uitbreiden, ook al moet het nog een oorlog voeren, overzee of in Europa zelf. Met Von der Leyen en een conservatieve meerderheid in het EP, zijn we alvast goed onderweg.
_De verdeler
De grondrijke Franse voetballer Mbapé, afkomstig uit de Parijse banlieu, gooit zich ook in de strijd. Hij vraagt om niet te stemmen op de extremen, op wie verdeelt. Aldus sprak een sportieve miljardair, mascotte van de meritocratie, vendelzwaaier van the American Dream in het land van gelijkheid en broederlijkheid.
Niet stemmen op wie verdeelt, zegt Mbapé.
Maar wie verdeelt de burgers eigenlijk? Wie verdeelt in arm en rijk, eigenaar en kraker, werkloze en 'werk-nemer', gediplomeerde of ongeschoolde, romancier of analfabeet, global businessman of plaatselijke flexil? Of anders uitgedrukt: wie is er niet in geslaagd om te verenigen en te overkoepelen in functie van een gemeenschappelijk doel – want daarover gaat het toch in een democratie?
Maar wie verdeelt de burgers eigenlijk? Wie verdeelt in arm en rijk, eigenaar en kraker, werkloze en 'werk-nemer', gediplomeerde of ongeschoolde, romancier of analfabeet, global businessman of plaatselijke flexil? Of anders uitgedrukt: wie is er niet in geslaagd om te verenigen en te overkoepelen in functie van een gemeenschappelijk doel – want daarover gaat het toch in een democratie?
Laat dat fantastische, onschuldige Centrum nu net de ideologie zijn die de voorbije paar eeuwen de boel grondig om zeep heeft geholpen. En iedereen heeft verdeeld in moederland en kolonie, blank en gekleurd, beschaafd en onderontwikkeld, christen en wilde.
En laat Mbapé nu lid zijn van de globalistische elite die al dit leed blijft veroorzaken.
En laat Mbapé nu lid zijn van de globalistische elite die al dit leed blijft veroorzaken.
Naast de vraag wie hier eigenlijk verdeelt, rijst vooral de vraag waarom steeds meer mensen extreemrechts stemmen.
_Genetica en besmetting
Na de eerste Zwarte Zondag in eigen land, belandde ik een discussie waarbij een Antwerpse mevrouw van joodse afkomst hard uithaalde naar 'de' Vlamingen. Ik vroeg toen of ze van mening was dat de Vlamingen – met een bepaald lidwoord – geboren zwartzakken waren. Daar kan men moeilijk 'en of!' op antwoorden, anders zouden 'ze' altijd al zwart gestemd hebben. Ik vroeg haar toen of het niet interessanter zou zijn ons af te vragen hoe het komt dat dit keer één derde der Antwerpenaren voor het VB had gestemd. Dus dit keer en niet de vorige keren. En in Antwerpen, niet overal daarbuiten.
Kortom, dat er aanwijsbare redenen moeten zijn, en dat die er zijn blijkt alleen al uit de – amechtige – pogingen om het tij te keren of, zoals in Gent, het probleem preventiever aan te pakken. Dat vond die mevrouw een rechtse gedachtegang, waardoor ze weer op haar comfortabele genetische spoor zat, een soort sociaaldarwinisme à la 'de' Vlaming is rechts. Herinnert u zich de collaboratie dan niet? Wel ja, maar ook het Vichy-regime. Met genetica – of is het 'essentialisme' – komen we er niet.
Nog een simplistische uitleg doet de ronde, namelijk de mystiek van de besmetting. Er was eens, irgendwo, een extreemrechtse bacterie, een te verwaarlozen minderheid, veilig geïsoleerd en een beetje mucho loco. Een Jean-Marie Le Pen, bijvoorbeeld. Na verloop van tijd bleek die bacterie zich uit te breiden en 'normale' biotopen aan te tasten, met als enige verklaring de propaganda van de kwaadaardige cellen. Anders gezegd: extreemrechts bracht zichzelf voort. Sui generis, altijd handig als men niet verder wil zoeken.
Beide redeneringen beteken ook een kaakslag voor de doorsneeburger, die of is geboren met een onherstelbare handicap, of door het Kwaad is aangetast. Daarom voelt het Centrum zich geroepen de hersenloze burger tot de orde te roepen met dwangmaatregelen en met een angstdiscours over de vijand, zijnde the guy-doll next door, de brave overbuur, de jobstudent van de supermarkt, de wijkagent, uw bankdirecteur. Wie verdeelt hier eigenlijk?
Kortom, ten tweede male, dat die aanwijsbare redenen wellicht worden gevonden bij het beleid, niet enkel van politici, maar ook van bankiers en captains of industry. Bij een algemene mentaliteit, die men kan aanduiden met het begrip cultuur – zoals in bedrijfscultuur, waarbij onze maatschappij kan worden gezien als een organisch geheel, een bedrijvigheid met een eigen cultuur. De aanwijsbare redenen kunnen we dus zoeken bij onszelf, bij u en mij en ons, als radertjes van het apparaat.
_Meritocratie is dystopie
Leven en overleven in onze maatschappij is een soort olympische discipline, zeker nu dit zogenaamde toonbeeld van evenwicht, inspanning en fair-play, een soort afgetrainde honnête homme, uit professionals bestaat die extra's komen graaien. Zeg maar meritocratie – samen te vatten als 'moge de beste winnen' – een leugenachtig systeem dat in 1958 (!) al werd gefileerd door de Britse socioloog Michael D. Young in zijn ongeëvenaarde The Rise of the Meritocracy. Zijn conclusie: de uiteindelijke consequentie van de meritocratie is een dystopie.
Want waaruit bestaat deze olympische discipline waaraan heel de wereld kan deelnemen dankzij de combinatie van mensenrechten, formele democratie en de vrije markt – vanzelfsprekend binnen het negentiende-eeuwse concept van de Staat?
Vooreerst, uit het principe dat iedereen mag deelnemen. Sinds enkele decennia: dat iedereen moét deelnemen, omdat het Spel anders stilvalt en het niet mag stilvallen omdat er anders geen Spel is. Of Vals spel, communisme bijvoorbeeld, of coöperatieve economie, of consuminderen of spiritualiteit of prioriteit voor de Natuur.
Nee, in dit spel moét iedereen de arena in. Everyone's a winner.
Deze olympische discipline is een oefening in constipatie-economie: verzamelen en zwelgen, dus produceren en consumeren. Het objectief: zoveel mogelijk. Het middel: doet er niet toe. De zin: ver te zoeken, maar individueel te fantaseren. De uitleg: Arbeit Macht Frei en rijkdom maakt gelukkig. De leugen: zo is de mens nu eenmaal. Mijn naam is Alexander: alles voor mij en niets voor een ander.
Tot alles is geconstipeerd. Tot de stop eruit vliegt.
Tot alles is geconstipeerd. Tot de stop eruit vliegt.
Het resultaat: eruptie. Een economische spiraal die eindigt in destructie, de grootst mogelijke ongelijkheid, de ineenstorting van staten (Argentinië), één groot chronisch conflict, steeds meer geestelijke problemen, terugplooien op de kleinst mogelijke identiteit (gender). Complete versplintering van het individu dat op geen enkel moment rust vindt. Frustratie: de beloften van het systeem komen niet uit en het individu krijgt te horen dat hijzelf schuld heeft, zoals alle losers. Ook dat is meritocratie, een afgeleide van orthodox geloof, niet toevallig ontstaan in protestantse, Angelsaksische middens.
Zo werkt nu eenmaal het dogma: wie bidt en niet wordt verhoord, heeft niet goed of hard genoeg gebeden. Er rest enkel meer en harder geloof, al moest men eraan kapotgaan of zijn medemens – de concurrent – uitsluiten van de koers.
Zo werkt nu eenmaal het dogma: wie bidt en niet wordt verhoord, heeft niet goed of hard genoeg gebeden. Er rest enkel meer en harder geloof, al moest men eraan kapotgaan of zijn medemens – de concurrent – uitsluiten van de koers.
_Afvalkoers
Deze olympische discipline voor allen, blijkt uiteindelijk een afvalkoers te zijn.
Javier Millei is eigenlijk niet meer dan een uitvergroot icoon van deze cultuur. Hij is daadwerkelijk zo zot als een achterdeur en kent daarom geen enkele remming of fatsoen, lees: hij schuift de ethische reflex op tot aan de afgrond. Millei belichaamt simpelweg ons systeem tot in de diepste vezel. De afwezige remmingsfactor is het enige wat hem onderscheidt van alle andere liberale leiders: het individuele gewin dankzij de persoonlijke inspanning verkopen als de enige rechte weg naar het geluk. Trump doet niets anders en ook hij vertoont geen enkele remming.
Nu trekt het volk conclusies, eveneens zonder enige remming. Waarom zou het volk de ethische grenzen niet verleggen als de Leiders het voorbeeld geven? Als een president zegt dat de helft van zijn burgers potentiële outlaws worden als ze 'extreem' stemmen, zich dus buiten het centrum begeven. Alsof er een centrum bestaat zonder periferie.
Zoals Trump, Millei, de nieuwe afgoden van AI en de CEO's van het onzichtbare kapitalisme – de anonieme 'investeringsfondsen' – zonder enige remming de constipatie-economie manipuleren tot meerdere eer en glorie van zichzelf, en daardoor hele samenlevingen en uiteindelijk ook zichzelf in de vernieling helpen, zo ook stemt het volk schaamteloos en gespaard van remmingen, de samenleving en ook zichzelf de vernieling in. Door te stemmen, vooral door tegen te stemmen.
Chirac en Macron werden enkel verkozen omdat men tégen de andere kandidaat stemde. Le Pen en Meloni worden verkozen omdat het volk tégen de andere kandidaten stemt, tegen de verpersoonlijking van de leugen die inherent is aan het systeem, de dystopie van de meritocratie.
Chirac en Macron werden enkel verkozen omdat men tégen de andere kandidaat stemde. Le Pen en Meloni worden verkozen omdat het volk tégen de andere kandidaten stemt, tegen de verpersoonlijking van de leugen die inherent is aan het systeem, de dystopie van de meritocratie.
En laat dat nu precies de kern van onze cultuur zijn: geen democratie waarin pro wordt gestemd op zoek naar het overkoepelende en gemeenschappelijke, maar een afvalkoers van leugen, bedrog, behendigheid; niet van stemmen, maar van weg-stemmen – zoals elke dag op televisie en andere schermen is te zien in Temptation Island, waar één wegloopt met de hoofdprijs, de tochtigste koe of de heetste stier, van alle remmingen ontdaan.
21 juni 2024
(Tekst oorspronkelijk verschenen in De Groene Belg, 24 juni 2024.)
Meer van Eddy Bonte