13 februari 2025
Mission Creep
Of hoe geëxalteerde deugdzaamheid meer kwaad dan goed doet
Een DM-artikel trok mijn aandacht. Richard Dawkins, Harvard-psycholoog Steven Pinker en bioloog Jerry Coyne namen met open brieven ontslag uit de Honorary Board van de FFRF. Die 'Freedom from Religion Foundation' is 'dedicated to protecting the constitunional principle of state/church separation, which ensures religious beliefs do not dictate public policy'. Hoewel deze wetenschappelijke tenoren zelfs bij een breder publiek bekend zijn, verwacht ik niet dat de doorsnee lezer onmiddellijk op zoek gaat naar het achterliggende waarom van die Amerikaanse controverse. Misschien moeten wij, vrijzinnig humanisten, dat beter wel eens een keer doen.
Waar gaat het over? Transvrouw Kat Grant schrijft een artikel waarin ze het uiteraard opneemt voor de rechten van de lgbti(ia)+-gemeenschap, maar ze stelt verder ook: 'A woman is whoever she says she is'. Oké, vrije meningsuiting. Waarop bioloog Jerry Coyne een repliek schrijft waarin hij haar steunt in het pleidooi voor aanvaarding en rechten, maar verder argumenteert dat haar stelling biologisch niet standhoudt. En vooral dat het een slecht idee is om wetenschap met ideologische standpunten te kleuren. Oké, ook vrije meningsuiting. Je zou eventueel kunnen zeggen dat het een nuttig debat is dat bijdraagt aan het voortschrijdend inzicht.
In aanloop naar de FFRF-casus. Zoals gewoonlijk bij maatschappelijk debat zijn er veel en complexe inzichten mogelijk, maar ik beperk me hier tot één voorbeeld van de vele issues waarover dan discussie ontstaat. Als iemand die eruitziet en klinkt als een man, geen eierstokken en wel een penis heeft, zichzelf als vrouw identificeert, dan reageert ons oeroude Homo sapiens-brein intuïtief meestal met een label. De een zegt: weird en verzet zich. De ander zegt: no problem. Kleine moeite als ik haar plezier kan doen met een vriendelijk 'Goeiemorgen mevrouw'.
Mijn column gaat dus uitdrukkelijk niet over wie er hier gelijk heeft in dit soort voor en tegens, maar wel over het vervolg van de FFRF-saga. Immers, de redactie laat de tekst van Kat Grant niet, maar de repliek van professor Coyne wél voorafgaan door een disclaimer en haalt iets later zelfs zonder meer zijn artikel van de website. Dit is wat er staat: (Disclaimer: FFRF Honorary Board Member Jerry A. Coyne requested that this column be written as a guest blog. The views in this column are of the author and do not necessarily reflect those of the Freedom From Religion Foundation.).
Hierop dienen Dawkins, Pinker en Coyne elk met een beargumenteerde mail, hun ontslag in als lid van de Honorary Board van de FFRF (zie hier de mail van Coyne.) Wat daarop volgt is niet fijn. Wie verwacht had dat het er in die academische middens iets gesofisticeerder aan toe zou gaan dan bij de moddergevechten tussen tieners op de sociale media is eraan voor de moeite. Het drietal wordt op de meest intellectueel oneerlijke wijze als transfoob weggezet en beschuldigd van anti-lgbtq(ia)+-beweringen die ze nooit gedaan hebben.
Waar zij zich wel tegen verzetten is de mission creep. Dat is de geleidelijke uitbreiding van een project of missie, voorbij de aanvankelijke reikwijdte of focus waardoor het oorspronkelijke waardevolle doel onder druk komt te staan. Het is logisch en nodig dat elke stichting die zich voor een waarde inzet oog heeft voor veranderende maatschappelijke omstandigheden, maar zolang het debat nog gaande is en de visies nog niet uitgekristalliseerd zijn lijkt het raadzaam omzichtig om te springen met nieuwe pistes die losstaan van de mission statement. Zeker niet als activisten van die oorspronkelijk waardevolle piste nu 'een andere religie oplegt, compleet met dogma's, godslastering en ketters' zoals Pinker schrijft.
Je zou zeggen: ze zoeken het maar uit daar in The United Crazy States, maar donkere wolken vol van dat soort ongein hebben de neiging om naar hier af te drijven. Ruim voor deze onverkwikkelijke zaak op gang kwam, schreef ik er een stukje over waarin ik vaststel dat de besmetting ook in onze vrijzinnige contreien toegeslagen heeft. Systemen moeten zich aanpassen aan de veranderende tijdsgeest anders scleroseren ze, worden obsoleet en verdwijnen ze, maar dat betekent niet dat elke doorgeschoten contraproductieve piste waardevol is.
Ter afronding en voor de duidelijkheid moet ik helaas in herhaling vallen. Ik heb ondervonden dat dat nodig is. Niemand pleit tegen respect en rechten voor de lgbtq(ia)+-gemeenschap, maar waardevol activisme dat wetenschap laat afhangen van ideologie en zich ronduit intolerant en vijandig opstelt tegenover iedereen die ook maar in de buurt komt van iets dat op kritiek lijkt, schiet in eigen voet en voedt de argumentatie van de opponenten.
Meer van Max Schneider