7 maart 2025
De wereld en ik
Tot mijn eigen verbazing, blijk ik een leeftijd te hebben bereikt waarop ik ongevraagd aan onbekenden vertel hoe oud ik wel ben. Dat fenomeen, met niet alleen voor mij onaangename gevolgen, deed me denken aan de tijd toen mijn grootvader net zou oud was als ik nu. Zijn dochters waren het toen erg oneens over hoe problematisch zijn verminderde besef van de wereld was. Eén van mijn tantes vond dat hij op zijn leeftijd recht had om in zijn eigen wereld te leven. Dat vond ik toen niet echt een geweldig idee, maar de laatste maanden begin ik toch te twijfelen.
Je kan het ook gewoon omdraaien: is deze wereld nog echt iets voor mij? Hoe verder de jaren twintig van deze eeuw duren, hoe minder dit mijn wereld is. Het is de laatste tijd een beetje zoals in dat lied van Rückert/Mahler: 'Ich bin der Welt abhanden gekommen', maar minder romantisch en omgekeerd: 'Die Welt ist mir abhanden gekommen', want het is niet mijn schuld, het is helemaal de schuld van de wereld.
Nu is mijn ochtendlijke zoektocht naar nieuws van de wereld een stuk eenvoudiger geworden nadat ik vorig jaar besloot om niet langer mijn nog restende tijd door te brengen in de helse krochten van Facebook en andere sociale media. Die vrijwillige beperking van mijn digitale wereld heeft me al veel tijd en levenskwaliteit opgeleverd, hoewel ik nog altijd op Instagram ben: minder woorden en dus ook minder haat en domheid. En toch wil de heer Zuckerberg me elke dag via dat kanaal nog altijd verleiden om ook naar Threads te gaan.
Met Instagram wou ik toch nog een oogje op de wereld houden, al was het maar om te weten wat mijn oudere kleinkinderen uitspoken (die zaten al veel langer niet meer op Facebook), maar de wereld van die andere acht miljard mensen sijpelt zo toch weer binnen, en die zijn echt niet alle acht miljard even interessant. Wil ik echt weten wat u gisteren op uw bord had of dat uw hondje voor de derde dag op rij heeft overgegeven? Of dat er weer eens iemand beroemd is geworden door domme dingen te doen?
En wat Rutger Bregman ook moge beweren, een deel van die wereldbevolking deugt echt niet. Zelf zet ik alleen nog foto's van mijn jongere kleinkinderen op wat ik nu Insta noem: van mijn oudere kleinkinderen weet ik dat niemand nog 'Instagram' zegt. Toen kreeg ik een mail van een oud-student die ondertussen in de wereld van digitale factcheckers werkt en die dus daarom regelmatig wordt bedreigd door lieden met een alternatieve opvatting over wat feiten zijn. Hij verwittigde me dat ik maar beter het bereik van mijn berichten op Insta kon veranderen omdat in de wondere digitale wereld zelfs onschuldige foto's van kinderen misbruikt worden: voortaan zijn mijn foto's dus alleen nog zichtbaar voor vrienden. Of wat daar in de digitale wereld voor doorgaat.
Welk deel van de wereld heb ik gemist, in meer dan een jaar zonder Facebook, Twitter enz., nu ik alleen nog kranten en tijdschriften lees en naar het nieuws kijk op tv? Ik krijg in elk geval via de gewone media al meer dan genoeg nieuws over YouTubers en TikTokkers die ruzie maken, de wet overtreden, of bij wie iets 'heel hard is binnengekomen'. Dat is een wereld die ik niet echt mis.
Maar mijn veertien maanden mét Insta hebben me ondertussen wel geleerd hoe verslavend het medium is. Nu en dan zet ik dus een foto van een echt wel schattig kleinkind op Insta en dan controleer ik hoeveel hartjes dan wel duimpjes de foto krijgt. En dan ben ik ontgoocheld als het er minder zijn dan de vorige keer (niet zestien maar veertien). Wat voor een pavloviaanse onzin is dat? Geen wonder dat ik blij was toen ik iemand las (in een papieren boek) die terloops maar terecht de gebruikers van sociale media 'slachtoffers van sociale media' noemde. En dan besef ik dat niemand die term nog gebruikt, het moet zijn: 'slachtoffer van de socials'.
Meer van Geert Lernout