16 september 2020
Gezocht! Motivatie
Het SARS-COV-2 virus zal nog een tijdje onder ons zijn. Dat is een certitude. In afwachting van de komst van een vaccin rekent de overheid op de motivatie van de bevolking om de invasieve maatregelen vol te houden. Ondertussen lijkt deze motivatie eerder op een tegenpruttelende Oost-Duitse Trabant dan op een betrouwbare Zweedse Volvo.
_Slinkende motivatie
De Standaard van 20 augustus 2020 kopte ‘Gezocht: coronamaatregelen met een coherent verhaal’. Een schamele eenderde van de Belgen is nog overtuigd van het nut van de maatregelen en is gemotiveerd om ze na te leven, hoewel het land wordt geconfronteerd met een virulente tweede golf. Er moet actie ondernomen worden om het moreel van het volk op te krikken. Virologe Erika Vlieghe wijt het probleem aan een slechte communicatie en biostatisticus Niel Hens duidt de gebrekkige coherentie in het totale maatregelenpakket als de boosdoener aan.
_Zelfdeterminatie
Geen van beide verklaringen legt precies de vinger op de wonde. Motivatie is een empirisch goed onderzocht psychologisch fenomeen. De psychologen Edward L. Deci en Richard M. Ryan poneerden in de jaren negentig van de vorige eeuw de ZelfDeterminatieTheorie (ZDT) die sindsdien werd vertaald naar therapieën voor obesitas en alcohol- en tabaksverslavingen. Motivatie is een determinerende factor om hardnekkige problemen aan te pakken. Deze therapieën werden systematisch in een Randomized Clinical Trial afgezet ten aanzien van gewone community-based therapieën. De ZDT-therapieën scoorden statistisch significant beter op het vlak van de motivatie om de therapie te starten en het resultaat van de therapie, het aangeleerde gedrag, vol te houden. Wat is de verklaring?
_Het draait allemaal rond autonomie
Het concept zelfdeterminatie veronderstelt dat mensen gemotiveerd zijn om met hun gedrag een ervaring van autonomie, competentie en verbondenheid te zoeken. Het zijn universele noden. De volgorde is niet onbelangrijk omdat men met autonoom gedrag een gevoel van competentie en verbondenheid, met de mensen die de autonomie vergroten, kan opbouwen. Worden mensen gefrustreerd in hun nood aan autonomie, competentie en verbondenheid, dan neemt hun motivatie af. De verdere redenering zal onmiddellijk duidelijk maken waarom de Belgische bevolking de maatregelen onmogelijk kan volhouden.
Zelfdeterminatie heeft twee niveaus. Het eerste niveau draait rond zuiver actiegericht autonomie, competentie en verbondenheid zoeken en ook vinden. Iemand is maximaal gemotiveerd als hij autonoom kan beslissen wat hij nu het beste doet in een situatie. Succesvol gedrag zorgt voor een ervaring van competentie en verbondenheid met de personen die de autonomie mee ondersteunen. Op het moment dat een actie wordt opgelegd, zelf al is ze succesvol, stuikt de motivatie na verloop van tijd in elkaar omdat er geen ervaring van autonomie en verbondenheid is. Met andere woorden, autonomie is de poort naar een volgehouden motivatie. Het tweede niveau draait rond de befaamde life goals, de ervaring dat het gedrag coherent is met wat een persoon van zijn leven verwacht. Men kan extrinsiek motiveren met faam, geld, dreigen met schaamte … Het zijn factoren waarvan het motiverende effect met de tijd afneemt. Meer nog, men zal steeds meer faam en geld moeten vergaren en steeds meer bedreigd moeten worden met schaamte om hetzelfde motivatieniveau te behouden. Dit is een doodlopende straat. Op het moment dat iemand een succesvolle keuze kan maken in functie van zijn eigen levensdoelen zal die zeer gemotiveerd zijn om dit gedrag vol te houden en zich verbonden voelen met de mensen die hem hierin steunen. Empirisch onderzoek toont aan dat deze aanpak gezondheid en geluk vergroot.
_Waar het pijnlijk wringt
Op die manier wordt het duidelijk waarom de Belgische bevolking de maatregelen niet kan volhouden. Om te beginnen wordt ons dagelijks gedrag in deze coronatijden verregaand gestuurd en gecontroleerd, waardoor mensen geen gevoel van autonomie en competentie ontwikkelen. Bovendien hebben ze het gevoel dat de overheid hen niet steunt in hun autonomie, waardoor de verbondenheid met die overheid in ijltempo afkalft. Daarnaast is er geen verknoping met de life goals van de bevolking. Meer nog, zonder concrete en duidelijke vooruitzichten schieten de maatregelen de life goals van de mensen in de voet omdat er een rem wordt gezet op de hoop en de verwachtingen van de bevolking. Het is de logica zelve dat de motivatie van de bevolking zienderogen afneemt.
_Het alternatief
Wat zijn de contouren van een autonomie-ondersteunend beleid? (1) De hoeksteen is een overheid die zelf vertrouwt op het duurzame vertrouwen in haar van de bevolking, als die overheid de autonomie van haar burgers vergroot. (2) Daarnaast wordt de bevolking permanent geïnformeerd met transparante en behapbare wetenschappelijke informatie over het probleem en de oplossing. De oplossing wordt vertaald naar eenvoudige vuistregels die mensen kunnen toepassen in hun dagelijks leven en die hen nog de mogelijkheid geven om hun life goals te bereiken. (3) Vervolgens worden de burgers door de overheid in hun individuele keuzes ondersteund en aangemaand om de keuzes van anderen te respecteren. De overheid monitort de wederkerigheid tussen de burgers en grijpt in als er burgers zijn die de wederkerigheid niet respecteren. (4) De overheid geeft opnieuw transparante en behapbare wetenschappelijke informatie waardoor burgers hun persoonlijke keuzes kunnen evalueren en bijsturen op basis van hun effect. Met hun persoonlijke keuzes bouwen ze een gevoel van competentie op.
De effectiviteit van een beleid heeft twee zijden. Maatregelen moeten uitgevoerd én volgehouden worden. Het is best verantwoordbaar om in een crisissituatie zeer sturend op te treden, maar doorheen de tijd moet het controlerende beleid evolueren naar een autonomie-ondersteunend beleid. Anders daalt de motivatie, worden de maatregelen niet meer gevolgd en ontstaat er wantrouwen tussen de bevolking en de controlerende overheid.
Meer van Bart Libbrecht