25 februari 2021
Stop het verspreiden van zaken waar je het mee oneens bent
Ideeën die worden aangevallen, worden zo gepromoot. Dat is al eeuwen het geval. Neem bijvoorbeeld de 13de eeuw, een periode die ik wat grondiger bestudeerd heb. Toen de ideeën van de Andalusische filosoof Ibn Rushd, in Europa bekend als Averroes (1126-1198) vertaald werden van het Arabisch in het Latijn, veroorzaakten die een schandaal. Verschillende van die ideeën, zoals de eenheid van het intellect of de sterfelijkheid van de ziel, gingen frontaal in tegen christelijke dogma's. Thomas van Aquino en anderen schreven pamfletten tegen Averroes' ideeën. Op die manier hielpen ze zijn ideeën verspreiden en zorgden ze ervoor dat Averroes populair bleef tot in de 16de eeuw.
Het kan nog vreemder lopen. De islamitische theoloog al-Ghazali maakte er in de 11de eeuw een gewoonte van om eerst de ideeën van zijn tegenstanders samen te vatten, alvorens ze aan te vallen. Hij deed dat zo goed dat mensen die ideeën beter begrepen. Een van die samenvattingen van een andere moslimfilosoof, Ibn Sina of Avicenna, werd in het Latijn vertaald in de 13de eeuw, zonder de aanval erop. Hierdoor dacht men eeuwenlang dat al-Ghazali eigenlijk een leerling van Avicenna was.
Maar er zijn natuurlijk ook veel recentere voorbeelden, zelfs dicht bij huis. Misschien doet het volgende voorbeeld een belletje rinkelen. Een parlementslid van een extreemrechtse Vlaamse partij gaat betogen in Parijs. De verontwaardiging is groot want de jongeman brak de coronaregels. Het feit wordt meteen een hoofdpunt in het nieuws en een item op de voorpagina's van de Vlaamse kranten. Kwade gebruikers van sociale media delen het nieuws op Facebook en Twitter vergezeld van boodschappen van afkeuring en afkeer. Het parlementslid zelf zal zeer tevreden zijn. Hij kwam minstens een halve week in de aandacht. En dat in een COVID-19-tijd waarin het voor politici bijzonder moeilijk is om in het nieuws te komen.
Het is bijna ergerlijk om te zien hoe dit steeds opnieuw gebeurt. Zeg of doe iets schandaligs, en je bent niet uit het nieuws te slaan. Wie dit natuurlijk als geen ander heeft begrepen, is voormalig president Donald Trump. Door zijn radiostilte van de afgelopen maand zouden we bijna vergeten hoe Trump elke dag wereldwijd voorpagina's haalde met ronduit geschifte uitspraken. Hij zorgde er eigenhandig voor dat ander nieuws werd weggeduwd. Trump was het nieuws. Het maakte hem tot president van het machtigste land ter wereld, en zorgde ei zo na voor zijn herverkiezing.
Het heeft evenwel geen zin om weeral de schuld op de media te steken. Bijna iedereen doet eraan mee. Ik zie op mijn tijdlijn op Facebook en Twitter hoe mensen massaal nieuws delen waarmee ze het oneens zijn. Hiermee trappen ze precies in de val die de boodschapper, of het nu Trump is of een jong parlementslid, voor hen heeft gespannen. Want zoals reclamegoeroes zeggen: 'there is no such thing as bad publicity'. Of zoals Oscar Wilde het verwoordt in The Picture of Dorian Gray: 'there is one thing worse than being talked about, and that is not being talked about'. Er is één iets ergers dan dat er over je gepraat wordt, en dat is dat er niet over je gepraat wordt. Dat is wat de Trumps van deze wereld zeer goed begrepen hebben, en waar wij hen ongewild helpen.
Velen onder ons hebben zelfs onbewust meegewerkt aan het verspreiden van het meest extremistische gedachtegoed. ISIS of de Islamitische Staat was een perfect voorbeeld. De leiders van ISIS begrepen heel goed dat gruwel verkoopt. Elke video waarin ze iemand met een mes onthoofdden, werd gretig gedeeld op sociale media. Dat mensen veroordeelden wat ze deelden, deed er niet toe. Het werd verspreid. Toen mensen genoeg kregen van de onthoofdingen, ging ISIS een stap verder en verbrandden ze mensen in een kooi. Of werden er aanslagen gepleegd, waarbij de gezichten van de daders en dus van ISIS opnieuw de wereld rondgingen. Op die manier werden terroristen de helden die ze anders nooit waren geweest. Bovendien hielpen wij allemaal ISIS met het bereiken van hun doel: angst en terreur creëren over de hele wereld.
Ideeën aanvallen heeft ook nog een ander gevolg. Mensen die geloven in samenzweringstheorieën, denken dat zij tot een soort verlichte minderheid behoren. Zij hebben de waarheid ontdekt en kijken neer op wie dat in hun ogen nog niet heeft gedaan. Elke grote aanval op hun theorieën is voor hen enkel een bevestiging dat het allemaal klopt. Voor de harde Trump-supporter of de aanhanger van de Hongaarse autoritaire premier Viktor Orbán, is een aanval van zogenaamde weldenkenden een versterking van het groepsdenken, van wij tegen de rest.
Kortom, als je niet gelooft dat de aarde plat is, stop dan met hun berichten te verspreiden. Zijn er aandachtszoekers die regeltjes overtreden om toch maar in het nieuws te komen, negeer ze. Heeft iemand weer eens een uitspraak gedaan die over de schreef gaat, haal de schouders op. Het is zoveel interessanter om tijd en energie te steken in het beter formuleren van de eigen ideeën.
(tekst oorspronkelijk gepubliceerd in De Standaard, 24/02/2021)
Meer van Koert Debeuf