29 maart 2021
Over klimaat-waarden
Met deze bizarre vraag trek ik vast uw aandacht: 'Kunnen zonwerende, artificiële stofwolken bestaande uit fijn maanregoliet ons tijdelijk helpen bij klimaatbeheersing op aarde en dus voorkomen dat onze soort verdwijnt?' Meteen de langste zin in dit schrijven. Nog een geruststelling: niemand dient meteen te antwoorden. Waar ben ik dan wel op uit? Vertrekkend van de grootste bedreiging sinds mensenheugenis, de klimaatverandering, denk ik na over waarden. Waarden die helpen om met de bedreiging om te gaan én deel zijn van de oplossing, over culturen heen. De waarden presenteren zich vaak als oude bekenden. Niet alleen voor ons humanisten. En u mag ze gerust aanvullen.
_Waarden
Hoe zet ik u verder aan het denken over klimaatverandering? Misschien lijdt u aan 'klimaat-moeheid'? Het zou best kunnen, maar ik wil u vragen: geef het niet op en ga de ongemakkelijke waarheid niet uit de weg. Keek u naar het Canvas-programma 'Het klimaatbetoog', gepresenteerd door Nic Balthazar? Indien niet, zeker doen! Indien wel, bekijk het nogmaals. In 2008 riep Steven Vromman ons op om …. zelf verandering in onze levenswijze te brengen. Omdat politici te weinig doen, en omdat het te traag gaat, was zijn motivatie. Nu trekken we, met onder meer Steven, volop aan de oren van die politici. Met klimaatmarsen, geweldloze Extinction Rebellion-acties en vooral met een heuse rechtszaak, 'De klimaatzaak'. Onze levenswijze zelf een beetje bijstellen volstaat al lang niet meer. Alles moet veranderen. Ook het neoliberale idee dat we met steeds méér mensen, méér moeten consumeren om welvaart te brengen. De voortdurende economische groei is destructief voor allerlei culturen en voor de natuur, en werkt de opwarming alleen maar in de hand. We dienen andere waarden terug op het voorplan te brengen, andere vormen van groei, bijvoorbeeld in menselijkheid. Denken we aan de vluchtelingencrisis met vele slachtoffers als gevolg van klimaatverandering, rechtstreeks of onrechtstreeks in vaak complexe contexten. De groei in respect voor elkaar, in sociale omgang, in het delen met elkaar. Groei in het beleven van het 'nu', in het verwonderd zijn. Groei in het besef dat alles leeft en we hier maar tijdelijk deel uitmaken van iets groots en dat we bijzonder kwetsbaar zijn. Groei in kennis: laat ook de klimaatwetenschappers verder onderzoeken en spreken. Meteen zijn dit antwoorden op de vraag 'wat hebben mensen in principe nodig om mentaal goed te overleven?'
_Tijd
De tijd dringt. De kans wordt steeds kleiner dat homo sapiens er tijdig in slaagt om tot een nuluitstoot te komen. Enkele tipping points, zoals het behouden van de Groenlandse ijskap, zijn overschreden. Het nu nog in de bodem massaal opgeslagen methaangas en CO2 beginnen ongecontroleerd vrij te komen. De zelfversterkende feedbackloops zijn zich aan het versnellen. En er is nog een ongemakkelijke waarheid: het massaal uitbouwen van een globale CO2-neutrale samenleving zal tijdelijk een surplus van CO2 in de atmosfeer brengen, om het er daarna terug uit te halen. Op grote schaal realiseren van zonne-energie, waterstofcentrales, windmolens, installaties die CO2 uit de lucht halen, bosaanplantingen enzovoort brengt dus ongewild een vertraging voort. Nog een vertragend effect zijn de huidige plannen van landen als China en India: ze wijzen op een nog grotere groei en dus op een nog grotere CO2-uitstoot, zelfs al zouden van meet af aan schone energiebronnen worden aangewend. Nog een ongemakkelijkheid: het zal tot weerstand leiden om het consumptiepatroon van de rijken, een kwart van de wereldbevolking, te veranderen door opgelegde wetgevingen, al dan niet rechtstreeks ondersteund door wetenschappers. Nochtans dienen we die weg op te gaan, ook al zal onze menselijke aard zich verzetten tegen veranderingen die het verworven comfort aantasten.
_Verkenning
Naast deze nuchtere context, bestaat er een begrijpelijke angst voor 'geo-engineering'. Het kan destructieve neveneffecten veroorzaken. Vooral de oceanen en zeeën zijn gevoelig. Een van de waarden is kennis verwerven om tot oplossingen te komen. De kans wordt groter dat we grote ingrepen niet uit de weg kunnen gaan, als deel van de oplossing. Zo bestaat het idee van zonwerende spiegels in de ruimte tussen de aarde en de zon. Het voorstel om kunstmatige stofwolken te creëren in Lagrangepunten L4 en L5 in het aarde-maanstelsel, waar deze blog mee aanving, zou ik graag door deskundigen laten evalueren. En wat met het geo-engineering-idee van afsluitdijken in de Noordzee en het Kanaal tegen een stijgende zeespiegel? Het is eerder wenselijk om de oorzaken gezamenlijk aan te pakken dan de gevolgen (letterlijk) in te dijken voor een beperkte groep. U merkt het: al bezit men nog zoveel kennis en technologie, zonder het verdedigen van een totaalpakket van waarden en het ernaar handelen, lukt het gewoonweg niet. Onze recente menselijke geschiedenis bewijst het.
Meer van Peter Herreman