23 oktober 2018
Soldate in het leger van Napoleon
Uit welke goot of hof je komt, c’est le courage qui compte.
Feministisch vuur brandt in vele vrouwenharten.
Soms wild en fel zoals in dat van Marie Schellinck. Ze was geen Simone de Beauvoir, Virginia Woolf of Heleen Debruyne. Ze leverde geen bejubelde bijdragen aan het feministische canon. Ze kón niet schrijven. Toch was ze een toonbeeld van vrijgevochtenheid.
Marie Schellinck zag het levenslicht in 1757 in Gent. Toen ze zes was, stierf haar vader, waarna haar moeder nauwelijks de eindjes aan elkaar kon knopen. Heel jong ging Marie uit werken. Als kantwerkster, luciferverkoopster, dienster in twijfelachtige kroegen. Na enkele faux pas trouwde ze en werd moeder.
Maar Marie had het DNA van de rustelozen. Op een zonnige lentedag in 1792 zei ze haar dochter en haar man adieu om dienst te nemen in het Franse leger. Ze dacht er niet aan om als marketentster in het kielzog mee te drijven, nee, ze was vastbesloten om als soldaat mee te vechten. Ze knipte haar haar en stak zich in mannenkleren. De vermomming sloeg aan. Zestien spannende legerjaren zouden volgen. Een greep uit de veldslagen waaraan ze deelnam: Jemappes, Fleurus, Boxtel, Lodi, Marengo, Austerlitz, Jena, Koningsbergen. De analfabete serveuse schopte het achtereenvolgens tot korporaal, sergeant en onderluitenant in het leger van Napoleon.
Waar haalde die kleine Gentse – ze mat anderhalve meter – het lef vandaan?
Ze haalde wellicht inspiratie uit de gelijkheidsgedachte van de Franse Revolutie. Tijdens de 4 dagen van Gent van 13 tot 17 oktober 1789 sloot ze zich aan bij de revolutionaire patriotten die een poging ondernamen om de Oostenrijkse troepen uit de stad te drijven. Als een van de weinige vrouwen sprong ze mee op de barricade.
Maar ongetwijfeld was het streven naar onafhankelijkheid bij haar ingebakken. Van jongs af lapte ze de traditionele rolpatronen aan haar laars. Als wees onttrok ze zich aan het gezag van haar voogden, een oom en een halfbroer, en dopte haar eigen bonen. Als volwassene verliet ze stad, huis en gezin voor een avontuurlijke en gevaarlijke job. Jarenlang hield ze stand in een wereld van mannen, en niet zoals in Gent, door hen te bedienen, ze bewoog zich als een gelijke naast hen. Anders dan haar echtgenoot probeerde ze zichzelf en haar dochter uit de armoede te halen, wat haar ook lukte: het leger betaalde door de band beter dan de kroeg en na zestien jaar dienst kreeg ze een jaarlijks pensioen van zevenhonderd francs van de Franse overheid.
Het verhaal gaat dat ze uit handen van Napoleon een medaille van het Légion d'honneur ontving. Zo prijkt ze althans op de cover van Franse schoolschriften. Op het einde van de negentiende eeuw genoot de Gentse heldin grote populariteit in Frankrijk. Er werd ook een lied en een toneelstuk over haar wapenfeiten gemaakt.
Helaas was ze geen sant in eigen land. For most of history, Anonymous was a woman, beweert Virginia Woolf. Dit hoeft niet noodzakelijk zo te blijven. Zoals er in China een heel terracottaleger eeuwenlang onder het zand begraven lag, zo schuilen in onze archieven nog regimenten vrouwen in stoffige registers. Met Soldaat Marie heb ik alvast gepoogd een strijdbare petite dame haar plek in de geschiedenis te geven.
'Soldaat Marie', Katrien Van Hecke, Uitgeverij Clavis, 2018, ISBN 9789044833911, 195 p., € 15,95
Meer van Katrien Van Hecke