5 juli 2021
De artificiële inquisitie
Dat de recente cartoon van Lectrr over Jürgen Conings op Instagram werd gecensureerd (De Standaard, 22 juni), verbaast me niet. Instagram en zijn moederplatform Facebook lijken de pedalen verloren te hebben als het op censuur aankomt. Humor, sarcasme en ironie, het zijn zaken waarmee die socialemediaplatformen niet overweg lijken te kunnen. Ook ik ondervond dat recent meerdere keren.
_Trumps blote borstkas? Pornografisch!
In november vorig jaar reageerde ik op een bericht van een vrouw die schreef dat Donald Trump een messias was die de wereld zou redden van pedofilie. Ik waarschuwde haar dat ze niet verbaasd mocht zijn als ze later de gekke tante werd die iedereen liever mijdt. Toegegeven, niet erg respectvol, maar sommige meningen zijn nu eenmaal te gek om op veel begrip te kunnen rekenen. De vrouw rapporteerde me. Het resultaat: één dag geblokkeerd op Facebook wegens pesterijen.
Kort daarop postte ik een getrukeerde foto waarop Trump vanuit een sofa met een afstandsbediening in zijn hand en in ontbloot bovenlijf vol afschuw de verkiezingsresultaten volgde, met als opschrift 'meanwhile in the White House'. Anderhalve maand daarna kwam iets of iemand bij Facebook tot de conclusie dat die foto pornografisch was, en als straf werd ik drie dagen geblokkeerd.
Dat Facebook het moeilijk heeft met naakt, is al langer bekend. Enkele maanden geleden blokkeerde het platform zelfs een campagne rond borstkanker, omdat daar een tepel te veel in te zien was. Hoewel het bedrijf jaren geleden beloofde dat het meer rekening zou houden met artistiek en functioneel naakt, kan zelfs de blote borstkas van Trump leiden tot een sanctie.
Vorige maand dan: ik reageerde op een post van een kunstenaar-wetenschapper uit mijn netwerk. Daarin schreef hij dat hij door Facebook was geblokkeerd vanwege een kunstproject waarin een muziekinstrument centraal stond – de naam ervan noemde hij niet. Verbaasd antwoordde ik in het Nederlands: 'Hebben ze je verbannen vanwege het woord 'fagot'?' Jammer genoeg heeft het Nederlandse 'fagot' in het Engels een homofobe homofoon ('faggot', het instrument zelf is een bassoon). Al na enkele minuten vernam ik dat ik geblokkeerd werd wegens haattaal. Zeven dagen deze keer. Speuren de algoritmes naar Engelse haattermen zonder rekening te houden met de taalkundige context?
Je kunt daartegen in beroep gaan, maar de procedure is een lachertje. Je kunt op een knop klikken om aan te geven dat je het niet eens bent met de beslissing. Enkele minuten later krijg je al de melding dat ze je zaak herbekeken hebben en bij hun beslissing blijven. Sinds enkele maanden heeft Facebook ook een Oversight Board waar je beroep kunt aantekenen. Dat heb ik tweemaal tegen beter weten in gedaan, want de eerste maanden kreeg die Board al tienduizenden aanvragen tot herziening, waarvan ze er tot nu welgeteld twaalf heeft behandeld. In de overgrote meerderheid van die twaalf zaken werd Facebook trouwens in het ongelijk gesteld.
_Foto van Mussolini? Aanzet tot extremisme!
Mijn laatste wapenfeit: een post waarin ik de draak stak met een coronamaatregel, maar ook met de mensen die daarin een voorafschaduwing zien van een totalitair regime. Met de post zelf had Facebook geen probleem, maar ik maakte de 'fout' er een foto bij te plaatsen uit 1937 van Benito Mussolini die zijn troepen inspecteert. Volgens Facebook is dat gelijk aan 'aanzetten tot extremisme'. Meteen werd ik 30 dagen op non-actief gezet. In de community guidelines van Facebook staat inderdaad dat 'adverteren' voor massamoordenaars niet mag. Historische foto's plaatsen op Facebook is dus een heikele onderneming. Is het censureren ervan geen vorm van negationisme?
Het censuurbeleid van Facebook slaat de bal volledig mis. Het is begonnen als een reactie om de toename van fake nieuws en haattaal een halt toe te roepen, maar door de geautomatiseerde procedures regeert de willekeur. Iedereen die een mening heeft, grappig, sarcastisch of ironisch probeert te zijn of gewoon een taal spreekt die Facebook niet lijkt te willen begrijpen, dreigt gesanctioneerd te worden. Is dat het soort platform dat Facebook wil worden, een waar een artificiële inquisitie het maatschappelijke, culturele of politieke discours aan banden legt en waar we alleen nog foto's van iemands kat of middagmaal mogen bekijken?
(Tekst eerder gepubliceerd in De Standaard, 24 juni 2021. Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Meer van Thomas Ducheyne