28 oktober 2021
Trump en Twitter
In de nasleep van de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 besloten zowel Twitter als Facebook het account van Donald Trump af te sluiten. Tot op vandaag de dag wordt de gewezen president de toegang tot deze communicatiemiddelen ontzegd.
Twitter had reeds voordien Trumps frequente en krasse beweringen over vermeende verkiezingsfraude gelabeld met een caveat en de lezer geattendeerd op het feit dat de beweringen van Trump niet door feiten zijn bewezen en door velen worden betwist.
Toen bleek dat Trump rechtstreeks of onrechtstreeks de poging tot staatsgreep had veroorzaakt en/of gesteund, besloten beide digitale platformen dat hij de interne spelregels had overtreden en dus zijn recht op het gebruik van die kanalen had verbeurd.
De reactie vanuit Europa was er een van verwondering en afkeuring. Met name Angela Merkel liet weten dat in haar opinie vrijheid van meningsuiting enkel kan worden beperkt door een juridische beslissing binnen een door de wetgevende macht vastgelegd kader en niet door de oekaze van een privéorganisatie. Ze werd hierin bijgevallen door de Franse regering die bij monde van de minister voor Europese Zaken, Clement Beaune, verklaarde geschokt te zijn door het feit dat een privébedrijf zich aanmatigt dergelijke zwaarwichtige besluiten te treffen, terwijl de Franse minister van Financiën, Bruno Le Maire, zei dat de staat de reglementen ter zake moet uitwerken en niet wat hij noemt de 'digitale oligarchie'.
De uitspraken van de Europese autoriteiten weerspiegelen een typisch Europese kijk op de rol van wet en gerecht en kaderen ook in de pogingen van Europa om de macht van de socialemediagiganten in te perken. Binnen de Amerikaanse situatie moeten de acties van Twitter en Facebook echter anders worden begrepen. Ten eerste speelde de uitsluiting zich af in een context zonder voorgaande. Nooit eerder in de Amerikaanse geschiedenis had een zittende en verliezende president geweigerd zijn nederlaag toe geven en zijn opvolger te erkennen. Nog verwonderlijker was het feit dat het politieke establishment niet in staat bleek een dergelijk patent geval van staatsverraad op een gepaste wijze te sanctioneren. Met andere woorden, de socialemediaplatformen hebben gereageerd op een ernstige bedreiging van de Amerikaanse democratie bij het complete falen van de politieke elite en een afwezigheid van probate gerechtelijke middelen tot handelen.
Binnen de Amerikaanse context van een zeer breed geïnterpreteerde vrijheid van meningsuiting, een grote nadruk op de vrijheid van handelen en een grote scepsis tegenover staatsinterventie, is er geen rechtsmiddel voorhanden dat Trump van de sociale media had kunnen weren. Met andere woorden, in deze noodsituatie waren alleen de platformen zelf in staat om te voorkomen dat Trumps pernicieuze leugens verder verspreid werden via hun kanalen.
Twitter en Facebook handelden echter niet alleen uit bezorgdheid om de democratie. Al een tijd is er niet alleen in Europa, maar ook in de VS kritiek op hun bepalende rol in informatieverstrekking en vooral op hun gebruik als vehikel van desinformatie. De technologiejournalist van de New York Times, Farhad Manjoo, rekent met name Facebook tot wat hij noemt de Frightful Five – de vijf digitale giganten die beantwoorden aan het acroniem BAD: big, addictive and dangerous to democracy. De flukse reactie van Twitter en Facebook op Trumps poging tot staatsgreep moet dan ook gezien worden als een pr-operatie, waarbij ze hun zelfreinigend vermogen manifesteren, wellicht in de hoop restrictieve wetgeving te voorkomen.
Trump heeft nu een rechtszaak aangespannen om zijn accounts op de twee platformen hersteld te zien. Daarbij valt een bijzondere ironie te constateren. Republikeinen en inzonderheid Trump zijn grote pleitbezorgers van een inkrimping van de staatsmacht om maximale vrijheid te laten aan het privé-initiatief. Terwijl de Republikeinen frequent de rechterlijke macht gebruiken en misbruiken om op te treden tegen politieke of ideologische tegenstanders, moeten ze zich nu beroepen op rechtsprincipes (en dus het gezag van de staat) om de macht van privébedrijven in te perken. Daarmee stelt Trump zich in feite op het Europese standpunt en krijgen Merkel en de Franse regering wel een bijzonder onverwachte bedgenoot.
Meer van Kristiaan Versluys