12 januari 2022
Seks in de boeien
Neen, een mens heeft geen drugs nodig. Die maakt hij namelijk zelf aan, huisgemaakte opiaten, zogenaamde endorfines, lichaamseigen stoffen die veel gelijkenis vertonen met morfine en die geproduceerd worden in de prefrontale en limbische gebieden van de hersenen. Dat zijn dezelfde regio's die in ons brein tussenkomen bij gemoedsaandoeningen zoals verliefdheid. En hoe meer van deze moleculen onze grijze stof in de bloedbaan injecteert, hoe hoger de euforie die we bereiken. Vergelijk het met het shot dat de junkie zichzelf toedient in zijn aders. Evolutionair zijn deze endorfines allicht ontstaan toen onze verre voorouders nog op jacht naar voedsel dienden te trekken, waarbij ze lange kilometers moesten afleggen en zich verplicht zagen een adequate snelheid te behalen gedurende de achtervolging van hun prooi. Deze natuurlijke pijnstillers bleken meer dan welkom om vermoeide benen en zere voeten te kunnen negeren.
Vandaag de dag zijn het de hardlopers die ditzelfde effect met hun rennen nastreven. Door zich af te matten en zich flink in het zweet te werken, maken zij hun gelukschemicaliën vrij: een boost die hen in de zevende hemel doet belanden en die bekendstaat als de runner's high. Daar ligt de reden waarom deze sport bij heel wat mensen zo geliefd is; het is bij hen uitgegroeid tot bijna een verslaving.
Toen zij begin 2020 naar buiten kwam met haar wetenschappelijk onderzoek naar de biologische processen bij BDSM – de verzamelnaam voor Bondage and Discipline (BD), Dominance and Submission (DS) & Sadism and Masochism (SM) – stelde Elise Wuyts van de Universiteit Antwerpen dat zij een soortgelijke stijging van plezier- en stresshormonen had mogen noteren bij de onderdanige persoon gedurende het praktiseren van dit type seksuele interacties. Dat bevestigt volgens haar de hypothese dat het bij deze erotische nummertjes vooral gaat om een positieve stressreactie, te vergelijken met bijvoorbeeld de opwinding die men ervaart bij een rit in een rollercoaster.
In de literaire sensatie van 2019, On Earth We're Briefly Gorgeous, beschreef Ocean Vuong hoe pijn een gewaarwording was waarvan de hoofdfiguur nooit had gedacht dat die deel kon uitmaken van seks. En het personage ontdekte al snel hoe onderwerping een soort van macht impliceerde, omdat de andere hem nu eenmaal nodig had; zonder zijn bereidheid kon de dominant immers niet opgaan in genot. Goed beschouwd houdt een sm-setting dus een contradictio in terminis in zich, want wie voert in feite de regie bij de actie? Het is de onderdanige die de limieten bepaalt van tot hoe ver het treffen kan reiken; het is hij of zij die de touwtjes in handen heeft.
Hierbij aansluitend vindt prof. Piet Hoebeke het dan ook verkeerd om elke parafilie als een seksuele afwijking te betitelen. In zijn recente publicatie, Gender in de blender, spreekt hij liever over variaties. 'Zolang je iemand anders zijn/haar/hun integriteit niet verstoort en je het principe van wederzijdse toestemming blijft respecteren, mag een parafilie geen probleem zijn.'
De achterliggende bedoeling van de universitaire studie in Antwerpen is bdsm als activiteit te normaliseren. Het betreft hier niet zomaar een subcultuur, zoals de beide Kinsey-rapporten uit het midden van de vorige eeuw trouwens al signaleerden, maar het onderzoek toont aan dat een heel brede groep onder de bevolking al in contact kwam met dit soort praktijken. Tegelijk wil men met het onderzoek het stereotiepe beeld uit de wereld helpen dat onder de algemene populatie leeft van duistere kelders met zweepjes. 'We moeten af van het stigma dat eraan vastkleeft. Ook in wetenschappelijk onderzoek en hulpverlening merken we dat bdsm nog veel te vaak gekoppeld wordt aan mentale problemen. Het wordt als een psychische stoornis gezien, of toch alleszins als iets dat daartoe bijdraagt, terwijl onze studie juist aantoont dat het gelinkt is met normale plezierbeleving en de roes die daaraan vasthangt', stelt vorser Elise Wuyts.
Op 30 september 1997 werd een Belgische rechter door het hof van beroep veroordeeld wegens het toebrengen van slagen en verwondingen aan zijn vrouw tijdens bdsm-seksspelletjes. Sindsdien gaat de man door het leven als de sm-rechter. De zaak zorgde toentertijd voor heel wat controverse omdat de vraag zich stelde of het justitiële apparaat zich te bemoeien had met de manier waarop mensen in de privésfeer hun intimiteit beleefden. Sommigen meenden hierin een afrekening te kunnen ontdekken binnen het rechterlijk milieu. Niettemin, zonder op de details van de zaak te willen ingaan, was het arrest van het Antwerpse hof zeker geen stap terug richting conservatieve moraal. Het vertoonde integendeel een behoorlijk liberale teneur, want het college verwierp sm helemaal niet. Het beriep zich in zijn oordeel op het trendsettende Laskey-arrest dat het Europees Hof voor de Mensenrechten eerder dat jaar in Straatsburg had geveld (19 februari 1997). Dit bepaalde dat lichte sm tussen meerderjarige personen die hierin toestemmen louter een privéaangelegenheid is en buiten de jurisdictie valt. Het was dan ook niet om die reden dat de Belgische rechter werd veroordeeld, wel omdat hij het sadisme extreem ver doordreef en de handelingen niet stopzette wanneer zijn vrouw eiste ermee op te houden – soms viel zij tijdens een sessie zelfs flauw.
18 mei 2013 valt een mijlpaal te noemen voor de bdsm-wereld. Het wereldwijd geconsulteerde handboek voor psychiatrische diagnostiek, de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, beter bekend onder zijn afkorting DSM, voerde in zijn laatste editie een koerswijziging door. Waar het deze seksuele praktijk tevoren altijd ingekleurd had als een stoornis – en dus iets dat medische behandeling vereiste – werd deze visie in de jongste versie opeens geschrapt. Recent onderzoek toonde aan dat zo een aanleg niet wijst op karakter- of persoonlijkheidsstoornissen; het is geen ziekte die om een geneeswijze vraagt, wel een andere seksuele voorkeur of geaardheid.
Nederlandse research bracht aan het licht dat 3% van onze noorderburen deze seksuele voorkeur bij zichzelf onderkent. En uiteraard vormt een geaardheid nog altijd maar één kant van de zaak. Een ander punt blijft natuurlijk wel dat je er persoonlijke moeilijkheden mee kan ondervinden, zoals schaamte- of schuldgevoelens over je verlangens, vragen hoe je ermee uit de kast kan komen en tegen wie je het vertelt. Dit kan de nodige distress veroorzaken. Vandaar dat we in de DSM-5 op pagina 686 de volgende passage terugvinden: 'A paraphilia is a necessary but not a sufficient condition for having a paraphilic disorder, and a paraphilia by itself does not necessarily justify or require clinical intervention'. En daar naadloos bij aansluitend lezen we op pagina 697 van ditzelfde rapport: 'The majority of individuals who are active in community networks that practice sadistic and masochistic behaviors do not express any dissatisfaction with their sexual interests, and their behavior would not meet DSM-5 criteria for sexual sadism disorder'.
Het gevolg hiervan is dat de American Psychiatric Association een grote stap zette en heel de groep van de kinky seks 'depathologiseerde': dus niet alleen bdsm, maar ook crossdressing en fetisjisme. Zij hebben beslist parafilieën voortaan te plaatsen onder de noemer 'andere seksuele interesses'. Uitzonderingen hierop vormen enerzijds personen die seksuele fantasieën hebben met kinderen of met mensen die hun toestemming niet hebben gegeven en anderzijds al evenzeer wie zichzelf of anderen opzettelijk schade berokkent.
Meer van Rudy Van Giel