18 januari 2022
'L'enfer' van meester Stromae
We werden recent in onze luie stoel omvergeblazen door Stromae's stunt. Hij serveerde de primeur van zijn nieuwe song 'L’enfer' gewoon in een tv-journaal. Geniaal volgens sommigen, machtsmisbruik en afwending van staatsmiddelen voor anderen. Toch bleef niemand onberoerd. Misschien gaat het de meester daar wel om: in deze prozaïsche wereld opnieuw ruimte te eisen voor ontroering?
Het liedje zelf is natuurlijk meesterlijk. Die bijtende teksten die meanderen tussen rijmen en accentverleggingen, tussen tongkrakers en ronde volklanken. Ze zijn opnieuw van een schurende schoonheid, zoals we die van Stromae gewend zijn. Die muziek die oplicht uit een party-box en contrasteert met het duister en de ernst van de inhoud. Het ogenschijnlijke gemak van de melodie die weer eens moet wedijveren met haperingen en enkele vanuit de verte aanzwellende gezangen. Het deert ons al lang niet meer dat zij niet echt gezongen zijn, maar gefabriceerd in de buik van een technomachine.
Maar het echte meesterwerk is natuurlijk de Banksy-achtige kunstinbraak in de profane bunker van het tv-nieuws. Dat is het statement dat ons echt van onze sokken blaast. Moet blazen.
Meester Stromae leert ons een les. Zelfs doodgeformateerde informatiekanalen die ons dagelijks hypnotiseren met mainstreamnieuws zijn niet onaantastbaar of oninneembaar. Sluiks, gebruikmakend van zijn commercieel opgebouwde populariteit, brengt hij ook daar de poëzie aan de macht. Tussen de lijnen toont hij zo dat de echte kracht om dingen te veranderen van die kant zal moeten komen. Het zijn niet de gepolariseerde debatten in de particratie van het parlement, verdergezet in tenenkrullende praatprogramma's, het is niet de macht van de media die op een doorzichtige manier door de reclame en de kijkcijfers worden bestuurd, neen, het is buiten, boven en onder die etalagewerkelijkheid dat zich de verandering voltrekt. In de keuken van de samenleving, in de buik van de mensen, in de collectieve ruimte van wat waar en belangrijk is, borrelt de verontwaardiging en kiemt het hevige verlangen naar aansluiting.
In die voor het buitenoog van de camera's onzichtbare domeinen zijn kunst en poëzie altijd aan de macht. Dat zij die macht ook opnieuw grijpen in de materiële wereld, is belangrijk. Of dat nu met misleiding of met uitgekiende en aan de hand van juridisch sluitende contracten is gefikst, doet er niet toe. Moderne kunst blaast ons altijd van onze sokken. Als de Arc de Triomphe wordt ingepakt, staat niemand er nog bij stil dat Christo daar een hele onderneming voor heeft moeten opzetten, vele papiertjes voor heeft moeten invullen en advocaten voor heeft moeten betalen. Maar dat één kunstenaar erin slaagt om heel dat gevaarte te doen inpakken, los van elk utilitair doel, verheft op het einde iedereen die het ziet even boven zichzelf. Ons eigen eindige en materiële bestaan wordt – al was het maar voor een ogenblik – uit zijn nietigheid opgetild. Het kunstwerk laat iedereen toe nog eens met de vingertoppen het heelal aan te raken.
Dank zij Stromae weten we opnieuw (of voor het eerst?) dat zelfs het onaantastbaar gewaande instituut van een nationale zender door poëzie kan worden veroverd. Er zijn nog cenakels die kunnen worden ingenomen. Wat we ook weten is dat de eenzame en door knagende gedachten geplaagde mens door rijm en gezang troost en erkenning kan vinden en zo zachtjes uit zijn gevangenschap kan worden gevoerd.
Je ne suis pas tout seul à être tout seul.
Sommigen vergelijken Stromae met de Messias. Het zou ook Mozes kunnen zijn. Ik denk zelfs dat hij deze heren overklast. Hij heeft geen vernederende kruisdood moeten ondergaan om de Romeinen en de tollenaars van onze dagen een neus te zetten. Daardoor hoeven we niet meer te geloven dat het lijden de enige weg is om tot de liefde en de waarheid te komen. Het masochisme van de laatste twee millennia kunnen we dus skippen, wanneer we de Moloch nog eens van zijn sokkel willen duwen. De toegang tot ons eigen leven terug opeisen onder begeleiding van een leuke beat en van enkele rake verzen volstaat. Dank u, meester Stromae.
Meer van Hans Claus