8 april 2022
Voortschrijdend inzicht (deel 2)
'La déesse Raison', net zo dood als haar zusjes.
Wat voorafging. Ik ben Herman Torfs, word dit jaar 90 en kreeg zaterdag 28 maart eerder toevallig bericht: zwaar COVID-positief. Prijskaartje: acht dagen eenzame ophokplicht. Wat ik met dat godsgeschenk aan verplichte vrije tijd aanving, daarover dit relaas in drie schuifjes. In een eerste schuifje rekende ik al af met elk soort 'vrijzinnige apologetica'.
In dit tweede schuifje trek ik het onderwerp verder open en kom zo op de bredere vraag: wat doen we mekaar toch aan? Waarom kunnen we het blijkbaar niet laten om onze betonnen overtuigingen per se te willen delen? Want inderdaad, het individualisme heeft dan in ethische kringen geen al te beste faam, vast staat alleszins dat het in de geschiedenis aanzienlijk minder schade aanrichtte dan al die vormen van opgedrongen collectivisme? Of nog simpeler uitgedrukt, waarom is de claim: 'laat mensen gerust, gun hen hun vrede in hun gemoed' een fout principe? Een ander voorbeeld: beseft dat oude vrouwtje hoe onbestaande haar kans is om de lotto te winnen, maar toch getrouw elke vrijdag die 20 euro van haar pensioentje afpitst? De vrije mening, inclusief de utopie, is een volwaardig mensenrecht. Waarom dan niet dat minimum aan empathie met mensen die hun rust vinden in de door jou aangetoonde dwaling? Overigens altijd weer: cui bono, waar wil je heen?
In deze context graag nog twee inhoudelijke bedenkingen ten gronde bij dat felle betoog van Boudry uit mijn eerste schuifje.
- Het is duidelijk dat in 2015 de beleden irrationaliteit nog niet die status bezat die vandaag ongeveer gemeengoed is. Gewoon kijkend hoezeer irrationaliteit vandaag, zelfs in dit hoogbeschaafde westen, de dienst uitmaakt. Ik vrees dat ik het in een totaal gerationaliseerde samenleving geen dag langer zou uithouden. Het zogenaamde 'goede leven' doet zich voor als één groot ontsnappen aan die vanzelfsprekende strakke rationaliteit. De irrationaliteit zit duidelijk in onze genen. Nog deze week kwam ik het tegen in een andere context, toen de begrippen solidariteit en herverdeling ter sprake kwamen. Terwijl het rationeel gezien als een paal staat dat we, voor alles, allereerst zeer grondig ons erfrecht zouden moeten hervormen. Ons huidig systeem doet niets anders dan die ongelijkheid consolideren. Maar buiten een laatste utopist beseft iedereen dat dit inzicht aan niet één burger te verkopen valt. Et alors … ? Sorry, ik ga ook niet mee. Maar ja, waarover hebben we het dan?
- Ook in onze moderne manier van denken en oordelen zitten wij vast aan een dualisme waaraan het 17de-eeuwse genie René Descartes zich vergaloppeerde: het opdelen van geest en lichaam. Het lijkt erop dat in 2015 het en-enprincipe nog in zijn kinderschoenen stond en heel het denken zat vastgepind op een of-ofzekerheid. Is er één goede reden waarom geloof en vrijzinnigheid niet door één deur kunnen? Geef mij één 'redelijke' uitleg waarom een vrijzinnige last heeft van en per se ten strijde wil tegen dingen waaraan andere, minder doorgestudeerde mensen gehecht zijn? Om welke reden ook, dat is de essentie van het irrationele. Ik kan deze vraag moeiteloos uitbreiden naar onze door en door geseculariseerde samenleving. Bijvoorbeeld: waarom houdt nog één monarchie het vandaag uit tegen het republikanisme? Waarom geeft niemand een kik bij het verdienmodel van topsporters of vedettes? Waarom denk ik er niet aan om de twee leegstaande kamers van mijn appartement ter beschikking te stellen van Oekraïense vluchtelingen? Waarom, daarom. Terug van af.
Het was, voor mijn generatie alleszins, weer even slikken, aanpassen, en herformuleren. We worden er per keer bedrevener in, en wellicht was dat de bedoeling. De la souplesse avant toute chose, kwam daar eens mee af in mijn KSA-tijd, denk ik dan. En toch, vandaag mijn hopelijk laatste levensmotto.
(wordt vervolgd)
Lees hier het eerste deel van dit drieluik.
Meer van Herman Torfs
(wordt vervolgd)
Lees hier het eerste deel van dit drieluik.