27 juli 2022
De weg naar de afgrond
Tot in de jaren negentig van de vorige eeuw waren vrouwen met hoofddoek een uitzondering in Brussel. Een Marokkaanse vriendin noemde ze smalend 'begijntjes'. Haar Algerijnse man was overtuigd vrijzinnig en liet tijdens de ramadan de gordijnen wijd open om te laten zien dat zijn familie de religieuze regels niet volgde. Halal was toen een begrip dat nauwelijks gebruikt werd en op geen vitrine van snacks te zien was. Moslims beleefden hun godsdienst als een privéaangelegenheid. Niemand stelde de neutraliteit van openbare instellingen in vraag.
Dat is drie decennia later heel anders. Een goede gelovige wordt nu geacht halal te eten; de hoofddoek is gepromoveerd tot essentieel onderdeel van iemands identiteit. Dat het dragen ervan in de hogescholen van Brussel-Stad altijd al verboden was, wordt nu aangevoeld als ondraaglijke discriminatie. Militante moslimstudenten begonnen juridische acties tegen wat zij zagen als een aantasting van de godsdienstvrijheid.
En zo gebeurde het dat een Brusselse rechtbank van eerste aanleg het intern reglement van de Hogeschool Francisco Ferrer vernietigde dat het dragen van religieuze tekens niet toeliet. Dat was een bijzonder opmerkelijke uitspraak van die lagere rechtbank, die inging tegen het Grondwettelijke Hof dat in 2020 hogescholen toeliet de neutraliteit binnen hun muren zelf te organiseren. Een klacht van twee studentes had volstaan om die aloude regel onderuit te halen.
Hetzelfde was gebeurd bij de MIVB waar één sollicitante, die omwille van haar hoofddoek was afgewezen, gelijk haalde bij de rechtbank en het dragen van religieuze tekens meteen toegelaten werd voor het personeel van de bus- en trammaatschappij.
Tot veler verbazing ging in geen van de twee gevallen de inrichtende overheid in beroep. De Gewestelijke Regering vond het te gevoelig om in te gaan tegen religieuze gevoeligheden binnen de Brusselse vervoersmaatschappij.
En in Brussel-Stad, dat de Hogeschool Francisco Ferrer beheert, was er door verzet van Ecolo geen meerderheid voor verdere actie.
En in Brussel-Stad, dat de Hogeschool Francisco Ferrer beheert, was er door verzet van Ecolo geen meerderheid voor verdere actie.
Zevenenvijftig docenten van die school beginnen nu een juridische actie tegen de schrapping van het neutraliteitsbeginsel. Zij vinden dat de overheid haar essentiële principes al te gemakkelijk vergeet. Ze verwijten de stad Brussel geen aandacht te hebben voor verontrustende tendensen bij studenten. Uit hun open brief, die veel aandacht kreeg in de Franstalige pers, blijkt dat het over veel meer gaat dan over de hoofddoek.
De docenten ondervinden een radicalisering van hun studenten die cursussen stigmatiseren en boycotten omdat ze niet overeenkomen met hun religieuze overtuigingen. Thema's als godsdienstkritiek, seksuele opvoeding of de evolutietheorie worden in vraag gesteld.
In Brussel bestaat de wil steeds minder om kerk en staat duidelijk te scheiden. Dat bleek onlangs ook toen het Brussels Parlement het onverdoofd slachten niet verbood. Fouad Ahidar, fractieleider van OneBrussels-Vooruit, zei toen dat hij zich niet kon voorstellen dat Allah dieren zou laten lijden bij een slachting volgens religieuze regels. De Vlaamse media vonden die uitspraak eerder thuishoren in een theocratie dan in een democratie. Maar in Brussel keek niemand nog op van deze aberratie. Daar wordt de conservatieve lezing van de Koran aanvaard. De PS had aangedrongen op een hearing over het onverdoofd slachten. Maar nog voor die begon, had de partij aan haar parlementairen opgelegd te stemmen tegen elk verbod. Die houding zegt alles over de invloed van de fundamentalisten, die dankbaar gebruik maken van de stemmenhonger van de partij.
De fundamentalisten vinden bondgenoten in de vleessector die van het Hoofdstedelijk Gewest een internationale halaldraaischijf wil maken. Zo vinden religie en commercie elkaar, zoals de Franse antropologe Florence Bergeaud Blackler had aangetoond in haar spraakmakend boek Le marché Halal, ou l'invention d'une tradition. Op die manier wordt Brussel een Europese enclave, waar rigide regels opgelegd worden, terwijl Indonesië, een der grootste moslimlanden, halalvlees uit Nieuw-Zeeland invoert van dieren die geslacht zijn met voorafgaande verdoving.
Progressieve partijen die in de vorige eeuw streden voor een neutrale staat, steunen nu de meest conservatieve strekkingen binnen de islam. In de Verenigde Staten is de afbouw van het recht op abortus het gevolg van dat soort meegaandheid met religieuze radicaliteit vanuit een onversneden electoraal opportunisme. Net zoals daar dreigen in Brussel de democratische partijen gegijzeld te worden door krachten die zonder enige schroom godsdienstige voorschriften boven wetten plaatsen ...
(Deze tekst verscheen eerder in De Tijd, 20 juli 2022. Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Meer van Luckas Vander Taelen