14 september 2022
God wil niet dat ze lijden ... (deel 1)
Over religieus obscurantisme in het Brussels Parlement
'Ik kan niet geloven dat God wil dat de dieren lijden!', sprak Fouad Ahidar, zijn blik plechtstatig ten hemel gericht. Het Brussels parlementslid, fractieleider van one.brussels-Vooruit en voorzitter van de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, die bij zijn tussenkomsten meestal Frans spreekt, uitte die geloofsbelijdenis wel degelijk in het Nederlands vooraleer hij het woord richtte tot de dierenartsen Mariella Debille, die de Brusselse Raad voor Dierenwelzijn vertegenwoordigde, en Nancy De Briyne, bestuurslid van de Federatie van Dierenartsen van Europa, die 300 000 dierenartsen verenigt. Beiden waren als experten uitgenodigd tijdens de tweede van drie hoorzittingen. Die moesten de leden van de commissie Leefmilieu en Dierenwelzijn van het Brusselse Parlement helpen hun stemgedrag te bepalen ten aanzien van een heikele kwestie die als een politieke splijtzwam het Brussels Parlement maandenlang in zijn greep hield. De inzet: voor of tegen het voorstel van ordonnantie voor een verbod op onverdoofd slachten, dat Défi, Groen en Open Vld hadden ingediend. Het initiatief had bloed, zweet en tranen gekost.
Een half jaar eerder was de Brusselse regering het niet eens geraakt over het voorstel voor een verbod van de Brusselse minister van Dierenwelzijn Benoît Clairfayt (Défi). Hij voelde zich gesterkt door een onderzoek dat hij had laten uitvoeren over de mening van de inwoners van Brussel over dierenwelzijnsaangelegenheden. Daaruit bleek dat 70% van de Brusselaars voorstander is van een verbod op onverdoofd slachten. Een peiling van onderzoeksbureau IPSOS van maart 2021 in opdracht van GAIA bevestigde dat percentage. Zijn voorstel stuitte echter op groot verzet van de PS. Minister-president Rudi Vervoort stelde zich onverzettelijk op: de kwestie van het onverdoofd slachten maakt geen deel uit van het regeerakkoord en was om die reden voor de PS onbespreekbaar. Nochtans had Rudi Vervoort eerder publiekelijk beweerd dat hij het arrest van het Grondwettelijk Hof over de Vlaamse en Waalse verboden afwachtte. Maar nu het Grondwettelijk Hof geen graten zag in de verbodsdecreten van de twee andere Gewesten, slikte Vervoort zijn bewering in. GAIA had onraad geroken toen de minister-president de religieuze gemeenschappen na de beslissing van het Hof meteen voor een onderhoud ontving. Maar voor GAIA had hij geen tijd. Ook de regeringsleden van Ecolo waren niet te vinden voor een verbod. Men besloot dan maar de hete aardappel door te schuiven naar het Brussels Parlement.
_Dierenartsen vertolken de wetenschappelijke consensus
Brussels parlementslid Jonathan de Patoul van Défi, die het initiatief nam tot het voorstel van ordonnantie, is zelf dierenarts. De twee dierenartsen die als experten waren uitgenodigd, moesten de commissieleden duidelijkheid verschaffen over de vraag of (1) onverdoofd geslachte dieren pijn lijden en (2) zonder verdoving geslachte dieren meer of minder geleden hebben dan dieren die onder verdoving (bedwelming is feitelijk correcter) worden gekeeld. De dierenartsen zetten gedetailleerd uiteen wat anno 2022 de wetenschappelijke consensus is: dieren onbedwelmd slachten veroorzaakt ontegensprekelijk hevige pijn en extreem lijden (bij schapen ongeveer een halve minuut tot twee minuten of langer en bij runderen kan het leed vijf tot zes minuten aanslepen vooraleer een toestand van bewusteloosheid intreedt en elk gevoel of sensatie van pijn, angst en ongemak wegvalt). Zelfs indien de halssnede wordt uitgevoerd volgens de regels van de joods orthodoxe rituele shechita-kunst, in één snelle beweging met een scherp mes, wordt pijn toegebracht vanaf het moment dat het mes in het weefsel snijdt. Dat hadden ook de wetenschappelijke experts van het Europees Voedselveiligheidsagentschap EFSA reeds in 2004 bevestigd. Negentien jaar later waren er geen nieuwe wetenschappelijke onderzoeksresultaten opgedoken die dat oordeel tegenspraken. Wanneer het dier doeltreffend bedwelmd wordt en de wettelijk voorgeschreven methode van bedwelming technisch correct wordt uitgevoerd vooraleer de halssnede wordt toegebracht, treedt bewusteloosheid quasi ogenblikkelijk in en is het dier ongevoelig voor pijn en lijden. 'Dieren slachten zonder bedwelming is in alle gevallen onaanvaardbaar.' Ze moeten voorafgaandelijk bedwelmd worden om vermijdbare pijn en lijden te voorkomen. Het zeer heldere standpunt van de dierenartsen, deskundig onderbouwd conform de meest recente wetenschappelijke onderzoeksresultaten terzake, kon niet duidelijker zijn.
_De wetenschappelijk ongelovige Thomas
Maar zo had Fouad Ahidar het niet begrepen. Dat de ondervoorzitster van de Brusselse Raad voor Dierenwelzijn zich al vele jaren toelegt op de desbetreffende materie, liet de althans in wetenschappelijk opzicht ongelovige en ondeskundige Thomas Siberisch koud. Hij verkeerde in de onmogelijkheid om te geloven dat zijn almachtige en alwetende God in al zijn onmetelijke goedheid de dieren wil doen lijden. En dus is het gewoon niet mogelijk dat onverdoofd geslachte dieren lijden, leidde hij uit die redenering af. In zijn beleving kon het tegendeel onmogelijk waar zijn. Ik bevond me in de publiekstribune toen het vrij onwezenlijk aandoende tafereel zich voor mijn ogen voltrok en rimpelloos passeerde. Even waande ik me in het Iraans parlement.
_Het zijn de theologen die beslissen. Punt
Een week eerder gaven liefst 4 (vier) vertegenwoordigers van de joodse en moslimverenigingen, onder wie een Franse dierenarts, hun vertrouwde standpunt ten beste: onverdoofd slachten doet de dieren niet lijden, het tegendeel is wetenschappelijk allerminst aangetoond (in tegenstelling tot wat de experten een week later betoogden); stemmen voor het ordonnantievoorstel tot verbod op onverdoofd slachten in het Brussels Gewest, zou een schending van de godsdienstvrijheid zijn (in tegenstelling tot wat het EU-Hof van Justitie en het Belgisch Grondwettelijk Hof respectievelijk op 17 december 2020 en 30 september 2021 beslisten); onverdoofd slachten verbieden zou fundamenteel kwetsend voor de geloofsgemeenschappen en desastreus zijn voor het imago van de hoofdstad van de EU. Zo zou Brussel zichzelf voor de hele wereld als antisemitisch te kijk zetten. Philip Markiewitz, de voorzitter van het Coördinatiecomité van Joodse organisaties in België stelde het onverdoofd slachten voor als een verworven recht van minderheden. Een verbod goedkeuren, verketterde hij als ontoelaatbare discriminatie (hoewel de hoger vermelde hoogste gerechtshoven ook die aantijging van tafel hadden geveegd) en als manifest ongrondwettelijk (hoewel het Grondwettelijk Hof het Vlaamse en Waalse verbod op onverdoofd slachten als conform de Grondwet had gevalideerd). Onverdoofd slachten verbieden zou bovendien 'le bon vivre ensemble', de sociale cohesie in hartje Europa, niet ten goede komen.
Opperrabijn van Brussel Albert Guigui gebruikte het percentage mislukte verdovingen (een behoorlijk grote variatie van 6 à 16% dat in sommige Franse publicaties opduikt) als argument om bedwelming helemaal af te wijzen en het kind met het badwater te verwerpen. Het wetenschappelijk vakblad Meat Science publiceerde in 2017 de resultaten van een onderzoek dat de inspectieprocedures in slachthuizen evalueert. Daaruit blijkt dat in een steekproef op 727 kosher geslachte koeien 52,4% werd afgekeurd voor consumptie: 3% omdat de halssnede als niet conform de voorschriften van de shechita werd beoordeeld. Meer dan 1 op 5 dieren vertoonde longletsels. Het afgekeurde vlees komt terecht in het conventionele circuit. Die publicatie was Guigui en co echter ontgaan. Het zou overigens niet gepast hebben in het narratief van Guigui, een quasi exacte kopie van het riedeltje dat deze overigens aimabele joodse religieuze leider al sinds jaar en dag ten gehore brengt. Hetzelfde geldt voor de vertegenwoordigers van de islamitische religieuze gemeenschap: 'Iedere vorm van verdoving is totaal onaanvaardbaar. Enkel de religieuze wet is gezaghebbend voor gelovigen. Het is de raad van theologen en enkel zij die beslissen. De theologen hebben hun beslissing al jaren geleden bepaald en ze zijn daar niet op teruggekomen. Indien er al sprake zou zijn van dierenleed beperkt het zich al bij al tot de laatste seconden van het leven, terwijl men alle voorgaande levensfasen ongemoeid laat. Men zou beter het eten van vlees verbieden.' De politieke voorstanders van het onverdoofd ritueel slachten, prezen de spreekbuizen van beide religieuze gemeenschappen de hemel in. Ze hamerden op de mislukte verdovingen: 1 op 2000 wierp de PTB de commissie voor de voeten. Zonder bronvermelding, uiteraard.
_Geen twijfel na dramatheater
Een rabbijn voerde voor de parlementsleden een stuk dramatheater op: 'Hoor de pijnkreten van de joodse gemeenschap, een minderheid waarvan de rechten ernstig geschonden worden indien u dit voorstel goedkeurt en het imago van de hoofdstad van Europa voor de ogen van de wereld besmeurt'. Rabbijn Polak kon het niet laten te verwijzen naar de Tweede Wereldoorlog. Weliswaar merkelijk implicieter dan vijf jaar geleden tijdens de hoorzittingen in het Waalse parlement toen de leden van de commissie Dierenwelzijn die het voorstel van decreet tot verbod op onverdoofd slachten steunden, er van beschuldigd werden in de voetsporen van Hitler te treden. Zoals bekend had de bezetter destijds het ritueel slachten radicaal verboden. Deze keer pakte Philippe Markiewitz het sluwer aan. Hij stelde zijn doorzichtige oplossing voor om uit de impasse te geraken: 'Laat ons een overlegcommissie oprichten waarin alle religieuze gemeenschappen zetelen en samen de tijd nemen om uit te maken wat mogelijke oplossingen zijn'. Markiewitz wist zeer goed wat hij deed. Vijf jaar geleden hadden de christelijke Kerken hun islamitische en joodse collega's gesteund in hun verzet tegen een verbod op onverdoofd slachten in Vlaanderen. Op 11 mei 2017, toen de kwestie hoog op de politieke agenda stond, waarschuwden Kardinaal Jozef De Kesel namens de Katholieke Kerk, dr. Geert W. Lorein namens de Protestantse Evangelische Kerk, dr. Steven H. Fuite namens de Verenigde Protestantse Kerk, kanunnik Jack McDonalds namens de Anglicaanse Kerk en Athenagoras Peckstadt namens de Orthodoxe Eredienst in een gezamenlijke verklaring dat 'kritiek op onverdoofd slachten geen dekmantel mag zijn voor een discours van misprijzen voor de levenswijze en spijswetten van onze islamitische en joodse medeburgers'. Ze benadrukten dat de godsdienstvrijheid een essentieel onderdeel van de democratische rechtstaat vormt. Ritueel slachten 'gaat om een beperkt aantal dieren' en 'bij juiste toepassing is er ook aandacht om het lijden van het dier zo klein mogelijk te houden'. Ze wezen er ook op dat er 'heel wat problematische punten zijn in de voedingsindustrie en de vleesverwerkende nijverheid, die, gezien de schaal ervan, minstens evenveel prioriteit verdienen'. De religieuze prominenten vroegen 'de beleidsmakers en politici de verzuchtingen van de betrokken erediensten ernstig te nemen'.
Het was van het abortusdebat geleden dat religieuze hoogwaardigheidsbekleders van dat kaliber zich zo openlijk bemoeiden met de politieke besluitvorming en zo duidelijk de rangen sloten en kant kozen tegen een verbod op onverdoofd slachten. Onmiddellijk juichten de commissieleden van PS het 'constructieve' voorstel van Markiewitz toe dat ook volmondig bijval kreeg van PTB/PVDA. Hun commissieleden verweten de pleitbezorgers van een verbod bovendien stigmatisering van bevolkingsgroepen. Waarom enkel onverdoofd slachten terwijl het gigantische dierenleed in de industriële veehouderij ongemoeid gelaten wordt? De politieke tegenstanders van het verbod kwamen woorden te kort om de afgevaardigden van de geloofsgemeenschappen te danken voor hun serene en verhelderende bijdragen tot het debat. Fouad Ahidar kon niet snel genoeg concluderen dat de dierenarts die deel uitmaakte van de moslimdelegatie en die hij uitvoerig dankte, over de wetenschappelijke kennis ter zake elke twijfel had weggenomen: dieren lijden niet wanneer ze onverdoofd geslacht worden.
_Slecht voor de dieren, het milieu en de economie: slachters tegen verbod
Na de geloofsgemeenschappen waren twee afgevaardigden van het slachthuis van Anderlecht en twee vertegenwoordigers van de federatie van halalslagers aan de beurt. Zij zetten hun economische belangen in de verf. Geheel voorspelbaar waarschuwden ze voor een dramatisch verlies van jobs en verlies van inkomsten. Zonder daar ook maar het minste bewijs voor aan te leveren of met cijfers te onderbouwen, beweerden ze alle vier dat een verbod tot meer dierenleed zou leiden omdat de dieren 400 kilometerverder naar Frankrijk zouden worden vervoerd, wat slechts een verschuiving van het leed zou teweegbrengen. Echter, veetransporten over enkele honderden kilometer kunnen dieren zonder al te veel ongemakken redelijk goed verdragen, op voorwaarde dat de vigerende wettelijke vereisten ter zake nageleefd worden en alle nodige voorzieningen in functie van het dierenwelzijn getroffen worden. Bovendien doet een verbod in heel België de kansen toenemen dat Frankrijk, waar omwille van het dierenwelzijn de roep op een verbod op onverdoofd slachten zonder uitzondering steeds luider klinkt, zich laat inspireren door het voorbeeld van buurland België. Niet zo voor de verenigde slachters. Onverdoofd slachten verbieden vergroot de ecologische voetafdruk, voerden ze aan met een sneer naar Groen en Ecolo. Kortom, slecht voor het dierenwelzijn, slecht voor het milieu, slecht voor het klimaat. En slecht voor het zakencijfer en de werkgelegenheid van hardwerkende modelburgers. Veronderstellingen en speculaties alom. Cijfers? Nihil. Tenzij dat alle kleine herkauwers in het slachthuis van Anderlecht zonder verdoving geslacht worden. En het merendeel van de runderen wordt er onbedwelmd gekeeld. Ook deze particuliere belanghebbenden wensten niet dat de dieren lijden.
_Juridische perspectieven
Geen enkele vertegenwoordiger van de geloofsgemeenschappen maakte gewag van de historische arresten van het Hof van Justitie van de Europese Unie en het Belgisch Grondwettelijk Hof. Ongetwijfeld doelbewust. Die waren immers over de hele lijn in hun nadeel. Ze hadden enkel het belang van het nochtans niet gevolgde advies van de advocaat-generaal van het EU-Hof van Justitie zwaar overdreven – zonder evenwel over de finale beslissing van beide gerechtshoven te reppen en het is het uiteindelijke arrest dat telt, niet het advies van de advocaat-generaal.
Voorafgaand aan de dierenartsen gaf juriste Sophie Dutoit, verbonden aan het EU-Hof van Justitie, de parlementsleden een overzicht van de diverse arresten die de 15 rechters van de Grote Kamer van het EU-Hof van Justitie (wat het grote belang onderstreept dat ze eraan hechtten) ter zake geveld hadden. Tevens schetste ze de draagwijdte ervan. Op zakelijke toon. Correct. Ze verwees naar het arrest van 29 mei 2018 dat de Belgische wetgeving aangaande tijdelijk erkende slachtvloeren voor onverdoofd slachten tijdens het Islamitische Offerfeest als onverenigbaar met het Europees recht verwierp. Verdoving is de regel. Voor religieuze slachtingen mag men van die regel afwijken maar in dat geval moeten de slachtingen zonder verdoving in een regulier permanent slachthuis plaatsvinden. Het meest recente arrest dat de Vlaamse en Waalse verboden valideerde en de zaak beslechtte die joodse en islamitische organisaties hadden aangespannen, laat de lidstaten toe verdoving als dwingende maatregel op te leggen om de dieren zoveel mogelijk lijden te besparen. Ook haalde Sophie Dutoit het biolabel-arrest van de EU-rechters van 26 februari 2019 aan. Dat arrest bepaalt dat halalvlees van onverdoofd geslachte dieren niet het biokeurmerk mag dragen precies omdat onverdoofd slachten in vergelijking met vlees van vooraf terdege bedwelmde dieren een beduidend lager niveau van dierenwelzijn haalt.
(wordt vervolgd)
Meer van Michel Vandenbosch