21 mei 2025
Tien dagen die de wereld deden wankelen
Lenin schreef over dit boek dat het in zo veel mogelijk talen en in miljoenen oplagen moest uitgebracht worden. Reed schreef ‘Tien dagen die de wereld deden wankelen’ in januari 1919 en het was wachten tot 1966 op een Nederlandstalige uitgave. In 2017 verscheen een herziene vertaling met nawoord door Nils Buis en Koen Wijnkoop. Voor het eerst is het oorspronkelijk voorwoord van John Reed opgenomen.
John Reed is geboren in Portland (Verenigde Staten) in 1887 in een welgestelde familie. Hij studeerde aan Harvard University en ging na afstuderen in 1910 in de journalistiek. In 1913 werd hij door zijn krant, The Metropolitan Magazine, naar Mexico gestuurd om de Mexicaanse Revolutie te verslaan. Hij bleef geen afstandelijk verslaggever, maar sloot zich aan bij het leger van Pancho Villa. Hierover publiceerde hij in 1914 het boek Insurgent Mexico.
Na het uitbreken van WO I reisde Reed verschillende keren naar Europa als oorlogscorrespondent. In 1916 ontmoette hij in New York de journaliste Louise Bryant en huwde met haar in datzelfde jaar.
Samen kwamen Reed en zijn echtgenote enkele weken voor de Oktoberrevolutie aan in Petrograd, hoofdstad van Rusland op dat ogenblik en het tegenwoordige Sint-Petersburg. Hij maakte gedetailleerde verslagen van de gebeurtenissen die hij beleefde. Het is journalistiek topwerk met oog voor het detail. Het zijn geen beschrijvingen maar realistische schilderijen. Zijn verhalend tempo ligt hoog, is ruw en lijkt ongecontroleerd. Elke tekst is getuige van een grote indringendheid. Zelf schrijft hij dat het een stuk gecomprimeerde geschiedenis is, zoals hij die zelf beleefde en het beoogt niets meer te zijn dan een gedetailleerd verslag van de Oktoberrevolutie in Petrograd, maar die uiteindelijk werd uitgebreid tot heel Rusland.
Voor het schrijven van het boek, dat verscheen in 1919, maakte hij gebruik van honderden verschillende Russische kranten, maar ook van de archieven van de Engelse krant: Russian Daily News. Daarnaast raadpleegde hij nog twee Franse kranten: Journal de Russe en Entente. Waardevol voor hem was het Bulletin de la Presse, dat elke dag werd verdeeld door het Franse informatiebureau in Petrograd. Hierin vond hij alle belangrijke gebeurtenissen, toespraken en de reacties van de Russische pers in terug. Met een duidelijke voorkeur voor de revolutionairen, komen in het boek van Reed alle partijen aan bod.
Met Tien dagen die de wereld deden wankelen schreef Reed een ooggetuigenverslag over de meest stormachtige gebeurtenis in het begin van de 20e eeuw. Op korte tijd werd een feodale boerenmaatschappij hervormd tot een industriële grootmacht. In 1917 hanteerde Rusland nog de oude juliaanse kalender waarbij de bestorming van het Winterpaleis plaatsvond op 25 oktober terwijl dat volgens de gregoriaanse kalender op 7 november gebeurde. Reed gebruikt in zijn boek de gregoriaanse jaartelling.
Tien dagen die de wereld deden wankelen is een modern geschiedenisboek dat lineair deze revolutionaire periode beschrijft. Reed was erbij en maakt dat door de vele details duidelijk. Zijn taal en tempo zijn overrompelend. Het is in de eerste plaats een verslag van de gebeurtenissen dat in een hoog tempo de lezer meesleurt en onderdompelt in de revolutionaire geest van die periode. Hij beschrijft niet alleen feiten en gebeurtenissen, maar heeft in zijn boek ook transcripties van toespraken, decreten en proclamaties opgenomen. Met enkele verwijzingen maakt Reed duidelijk dat de huidige Russische – Oekraïense problemen daar al tot uiting kwamen.
Tien dagen die de wereld deden wankelen is een sterk boek om de geschiedenis beter te begrijpen. Als dat dan nog op een zo indrukwekkende wijze is geschreven, maakt het geschiedenis nog boeiender. Het werk eindigt met een verklarende lijst van personen, plaatsen en begrippen.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
