26 juni 2025
Het kantelende continent – Overleeft Europa de 21e eeuw?
Hoogleraar Europese politiek Steven Van Hecke (KU Leuven) voelde in 2024 aan dat Europa in stormachtig vaarwater zou komen en schreef er een lezenswaardig boekje over. ‘Het kantelende continent’ bevat essays en columns en de inhoud daarvan dekt precies de lading: het geeft een verfrissend inzicht in de uitdagingen waarvoor het oude en vermoeide continent staat, zonder te vervallen in pessimisme. Kantelen betekent immers niet capituleren. Europa heeft zeker nog voldoende troeven om zich staande te houden in een multipolaire wereld, waarin vooral haar economische kracht en politieke ‘soft power’ sterker kunnen blijken dan gedacht.
Maar dan mag Europa geen museum worden over hoe goed en mooi het vroeger allemaal was. De verregaande “musealisering van Europa” zien we ook bij de Duitse historicus Philipp Blom opduiken als een te vermijden spookbeeld, onder meer in zijn boek Wat op het spel staat.
In het essay The European way of life gaat Van Hecke dieper in op de EU als vredesproject na de drie oorlogen van de 19e en 20e eeuw, maar tegelijk stelt hij vast dat twee schijnbaar comfortabele factoren hebben geleid tot een diepe slaap waaruit Europa nog niet is ontwaakt: enerzijds de goede verstandhouding tussen Frankrijk en Duitsland, anderzijds de paraplu van de VS waaronder Europa telkens weer schuilt wanneer strijdende partijen het te bont maken op haar grondgebied.
Het “freeridergedrag” dat hoort bij deze tweede factor kan natuurlijk niet blijven duren en vandaag zetten de VS Europa het mes op de keel om haar defensie zelf in handen te nemen. Oekraïne verdedigt de Europese grenzen tegen de Russische barbarij, maar Europa zal die strijd zelf moeten bekostigen. Ook een andere vorm van naïviteit zal de EU moeten afwerpen: het integratieoptimisme kan niet eindeloos worden opgerekt en landen als Hongarije en tot voor kort Polen zullen het DNA van de EU niet kunnen blijven aanvallen. Laat de EU dit toch toe, dan zal haar geloofwaardigheid – die vandaag al niet echt groot is – nog dieper kelderen.
Van Hecke roept Europa op om zwaar te investeren in energie, defensie en technologie. De achterstand op andere regio’s wordt namelijk behoorlijk groot. Dat kan enkel via daadkrachtige besluitvorming, nog zo’n angel of weeffout in de Europese constructie. Een multipolaire wereld zonder zekerheid of gedeelde waarden vergt dynamiek: snel schakelen, juist investeren – hallo, 5%-norm? – en regelneverij en morele verhevenheid inruilen voor realpolitik. De laatste column van het boek heet niet toevallig Dringend gezocht: Europees leiderschap.
Wie graag een historische les over de historische evolutie van Europa koppelt aan een overzicht van de actuele uitdagingen en aanbevelingen voor de toekomst, die is bij dit zeer lezenswaardig werk van Steven Van Hecke zeker aan het juiste adres. Niet alles van waarde is weerloos, de Europese wekker schreeuwt ons toe om wakker te worden, want “We zijn veel veerkrachtiger dan we denken”, aldus Steven Van Hecke in zijn voluntaristische slotbeschouwing.
Björn Siffer
Meer van Björn Siffer
Björn Siffer
