27 juni 2025
De geboorte van New York
De Amerikaanse historicus en journalist Russell Shorto (1959) was van 2007 tot 2013 directeur van het John Adams Institute in Amsterdam en is dus de uitgelezen persoon om een boek te schrijven over een stad waarvan zijn vaderland (de VS) en zijn tweede thuis (Nederland) de geschiedenis bepaalden.
Het was nochtans de Italiaan Verrazzano die als eerste Europese ontdekkingsreiziger de haven van New York binnenvoer en het gebied Nouvelle-Angoulême noemde. Maar daarna kwamen protestantse, Waalse families zich vestigen in Manhattan, gevolgd door de Hollanders van de West-Indische Compagnie: Peter Minuit en Peter Stuyvesant, respectievelijk gouverneur en directeur-generaal. De muur die hun nederzetting beschermde tegen de indianen kennen we nu als… Wall Street.
De eerste twee jaar van de nieuwe republiek bleef New York er hoofdstad van, van 1788 tot 1790, daarna viel de eer te beurt aan Philadelphia. Weinig verrassend: de indianen waren het kind van de rekening, ze werden verdreven en vaak tot slaaf gemaakt. Meer verrassend: de aanspraken die ook de Engelsen in de 17e eeuw maakten op New York, ontaardden niet in een gewapend conflict, maar werden beslecht door onderhandeling en resulteerden in een vreedzame coëxistentie van twee koloniserende mogendheden. Daar had de traditie van handel drijven van de Nederlanders ongetwijfeld mee te maken: Peter Stuyvesant benaderde de oorlogszuchtige vlootleider Richard Nicolls – die handelde in opdracht van koning Charles II en die een vriend was van James II, de hertog van York - met open vizier en sleepte een onderhandelde vrede uit de brand.
Het pluriforme en kapitalistische model van de Hollanders bleek sterk genoeg om het imperialistische model van de Engelsen te trotseren. Deze bijzondere en waarschijnlijk zeldzame wending zou de ontwikkeling van de nederzetting nog decennia en eeuwen welvaart brengen. Net zoals ook Amsterdam bloeide door handel en niet door oorlog. Uiteindelijk kwam Nieuw-Amsterdam, zoals New York toen heette, in handen van de Engelsen en kreeg de stad haar huidige naam. Maar dat verliep zonder bloedvergieten.
De geboorte van New York is een aanrader voor wie houdt van accurate en vlotte geschiedschrijving over een stad die ook vandaag overeind blijft en tot de verbeelding spreekt.
Björn Siffer
Vertaling Catalien van Paassen en Willem van Paassen
Björn Siffer
Vertaling Catalien van Paassen en Willem van Paassen
Extra tip voor de lezer en voor de fans van Russell Shorto: in 2024 en 2025 vieren ze in Amsterdam hun 750-jarig bestaan. Voor die gelegenheid bracht uitgeverij Ambo/Anthos een nieuwe herziene editie uit van ‘Amsterdam. Geschiedenis van de meest vrijzinnige stad ter wereld’. Eveneens een aanrader!
Meer van Björn Siffer
