16 oktober 2025
Schijnoffers
Daan Heerma van Voss (Amsterdam 1986) is schrijver, interviewer en historicus. Hij komt uit een schrijversgezin en zijn moeder was schrijver en hoogleraar sociologie Christien Brinkgreve. Over het gezin is in oktober 2014 de documentaire Privé-terrein uitgezonden. Voor de Groene Amsterdammer schreef hij een interviewreeks ‘De Kloof’ samen met Daniël van der Meer, waarvoor in 2011 de Tegel is uitgereikt.
In september 2010 maakte Heerma van Voss zijn literaire debuut met ‘De Zondagsman’, daarna zijn nog verschillende andere boeken gevolgd zoals De Vergeting, Het Land 32, De Laatste Oorlog en in 2023 Geen Vaarwel Vandaag. In oktober 2015 heeft hij een reisessay geschreven met als titel ‘Een verlate reis’ over de door hem bijgewoonde Auschwitz herdenking.
Dit jaar heeft hij ook een essay geschreven over ‘Het geval Hekse Falsema’, hoe in Nederland vrouwelijke politici worden aangevallen.
Schijnoffers
In het kader van het maken van een reportage is David, op de vooravond van zijn 37e verjaardag, in Paramaribo, Suriname, het geboorteland van zijn moeder. Een echte journalist, zo denkt hij, leeft in de derde persoon. Hij belt zijn moeder en hoort van een oud horloge, dat naar hem is toegezonden.
Ook vanuit Ella, de moeder en echtgenote, begint een verhaal. Hoe ze met haar psychiater in 1991 gesprekken voert, over haar leven in Mexico in 1985 en verder. Hoe zij verdwaalt in de aandacht voor een vriend, haar man, een ambitieuze schaker.
In het verhaal wordt duidelijk dat de schaker Max de zonnegod is. Dat anderen zijn talent zien en dat hijzelf zijn grootste fan is, en dat feitelijk ook van anderen verwacht. Dat zij haar aspiraties voor een auteurscarrière opzijzet om in zijn kielzog mee te gaan.
Het horloge is gezonden door een toenmalige buurjongen, een vriendje. Zijn gezin en Davids gezin kwamen een tijdlang veel bij elkaar over de vloer. Gesprekken van vaders achter gesloten deuren. Waar ging het over? Wie daagde wie uit en wat over die contacten met Russische schakers?
In dit boek draait het om de pionnen, op het schaakbord, in real-time of van andere mogendheden. Maak je een schijnoffer of is het een echt offer, blank en vrij?
Schijnoffers is een boek dat je niet met gemak leest, de verschillende tijden, de verschillende personen vanwaaruit geschreven is door een alwetende verteller en de clou. Soms verwarrend maar allengs duidelijker. Een boek dat herkenbaar is. Een mens die zich positioneert en anderen die zich eraan conformeren, met hun ideeën en overwegingen daarbij.
De achtergronden van vader en moeder zijn van invloed op de beslissingen die worden genomen. Die beslissingen beïnvloeden vervolgens weer de zoon, met alle worstelingen vandien en met als zoektocht een vermeende betrokkenheid bij spionage.
Ik ben geïntrigeerd door dit boek, zozeer dat ik ook van zijn hand Geen Vaarwel Vandaag heb gelezen. Dat heeft naar mijn mening meer diepgang.
Astrid Kweens
