5 februari 2020
Waarom vrouwen betere seks hebben onder het socialisme
Jammer dat de oorspronkelijke uitgevers het blijkbaar nodig vonden om dit boek een goedkope en “catchy” titel mee te geven en er een min of meer goedkoop boek van te maken. Het boek gaat natuurlijk over veel meer dan seks, al gaat het daar ook over. (in het Engels staat de ondertitel er nog altijd bij, en die dekt zo veel beter de lading: ‘And other arguments for Economic Independence’)
Het boek is vooral gericht op Amerikaanse lezers en voor hen zijn de standpunten van Ghodsee erg controversieel. Enkel al het woord “socialisme” roept daar meteen het midden van de 19de eeuw op, met dictators zoals Stalin of Mao, massamoorden, planeconomie, hongersnood op gigantische schaal, (geheime) politie, reisbeperkingen, nationalisaties, deportaties, gebrek aan de meest essentiële producten, geen vrijheid… Dat is natuurlijk niet wat zij voorstelt.
Maar niet alles was slecht in het Oostblok. Mensen hadden ook een gewoon leven. Ze praten nu over dat gewone leven dat ze toen hadden. Afgezien van een mogelijke dosis nostalgie naar het verleden, hebben velen het vandaag - met het kapitalisme - minder goed dan toen. (dit wordt verzwegen, maar de levensstandaard in Oost-Europa is 30 jaar na 1989 nog altijd minder goed dan daarvoor). Er was immers gratis openbaar vervoer, gratis onderwijs, scholing en opleiding, een minimuminkomen. Iedereen had toen een onderdak, de gezondheidszorg was gratis, het pensioen was verzekerd. Vrouwen waren ook de gelijken van mannen.
Maar niet alles was slecht in het Oostblok. Mensen hadden ook een gewoon leven. Ze praten nu over dat gewone leven dat ze toen hadden. Afgezien van een mogelijke dosis nostalgie naar het verleden, hebben velen het vandaag - met het kapitalisme - minder goed dan toen. (dit wordt verzwegen, maar de levensstandaard in Oost-Europa is 30 jaar na 1989 nog altijd minder goed dan daarvoor). Er was immers gratis openbaar vervoer, gratis onderwijs, scholing en opleiding, een minimuminkomen. Iedereen had toen een onderdak, de gezondheidszorg was gratis, het pensioen was verzekerd. Vrouwen waren ook de gelijken van mannen.
Ghodsee hangt geen rooskleurig beeld op van “toen”, onder het lieflijke communisme, maar schrijft duidelijk, scherp en in begrijpelijke taal ook over al die vele aspecten van het staatssocialisme dat – welbeschouwd - het leven onmenselijk maakte. Veel van wat in een eerste zuiver elan van de nieuwe proletarische staten werkelijkheid werd, zoals “alle vrouwen gaan, naast hun mannen, als gelijke ook uit werken”, werd bijvoorbeeld teruggeschroefd door Stalin, die door de staatspropaganda liet verspreiden dat vrouwen toch best thuis bleven, voor het huishouden zorgden en voor de kinderen en ook thuis nog konden werken voor de economische vooruitgang van de Sovjet-Unie.
Ghodsee wil het kind niet met het badwater weggooien, ze wil gewoon debat mogelijk maken over wat socialisme eigenlijk is. Ze vat het kort samen: “Wild en ongereguleerd kapitalisme is slecht voor iedereen maar vooral voor vrouwen, en als we enkele regels aannemen van het socialisme, zullen we betere levens hebben.” Zij kan het weten, want ze is etnograaf en heeft gedurende meer dan 20 jaar de overgang bestudeerd van staatcommunisme naar kapitalisme in Oost-Europa na de val van de muur, met bijzondere focus op de gevolgen ervan voor vrouwen. Vandaag heerst er voor de bevolking voortdurende onzekerheid over de toekomst: winkels liggen vol met producten maar je kan ze niet kopen, het is moeilijk om werk te vinden, je bent beter niet ziek of oud,…
De auteur ondersteunt deze stelling in een 6-tal hoofdstukken, vergezeld met de herinnering aan boegbeelden van de vrouwenbeweging. De hoofdstukken handelen over de thema’s werk (vrouwen zijn als mannen, maar goedkoper…), moederschap (wat te verwachten als moederschap altijd op uitbuiting uitloopt?), leiderschap (mantelpakjes alleen volstaan niet), seks (kapitalisme tussen de lakens), en burgerschap (van de barricades naar het stemhokje). Niet het kapitalisme heeft in het Westen geleid tot de bevrijding van de vrouw en tot vrouwenrechten: het waren de vrouwenorganisaties en de strijdende vrouwen, in woord én daad, die hiervoor hebben gezorgd.
Van de belangrijke vrouwen die Ghodsee presenteert in de uitgave, kennen we waarschijnlijk Rosa Luxemburg. Het is hoogst leerrijk en interessant om de andere namen op te zoeken: Elena Lagadinova, Valentina Teresjkova, Lily Braun, Flora Tristan, Alexandra Kollontai, Inessa Armand.
Ghodsee beargumenteert het vaakst én het best hoe het huidige kapitalisme vrouwen uitbuit als werkende categorie, als moeders en in hun (en ons aller) emotionele leven.
Van de belangrijke vrouwen die Ghodsee presenteert in de uitgave, kennen we waarschijnlijk Rosa Luxemburg. Het is hoogst leerrijk en interessant om de andere namen op te zoeken: Elena Lagadinova, Valentina Teresjkova, Lily Braun, Flora Tristan, Alexandra Kollontai, Inessa Armand.
Ghodsee beargumenteert het vaakst én het best hoe het huidige kapitalisme vrouwen uitbuit als werkende categorie, als moeders en in hun (en ons aller) emotionele leven.
En om het toch maar even ook over seks klaar te hebben: in het kapitalisme is seks gewoon een product als alle andere, onderhevig aan de wet van vraag en aanbod, waarbij de prijs van seks daalt en stijgt naargelang veel of weinig vrouwen zich genoodzaakt zien hun lichaam te verkopen, omdat ze – bijvoorbeeld - niet kunnen of mogen tewerk gesteld worden buiten huis (of buiten de familiekring) en totaal afhankelijk zijn van het inkomen van de man. Enkel een vrouw die zélf werkt voor een loon, heeft de man niet nodig.
Het zorgwerk van vrouwen bij het baren, grootbrengen en opvoeden van kinderen, de huistaken die ze opnemen,… worden niet naar waarde geschat, want dit wordt gezien als iets natuurlijks, het “gebeurt” gewoon in het privéleven. Zelfs als de vrouw, door financiële noodzaak, gedwongen is om uit werken te gaan (of dit doet om niet totaal afhankelijk te worden van hun man), want ook dan wordt het normaal gevonden dat zij het is die thuis het grootste deel van die taken op zich neemt en niét haar man. In sommige landen is er al wel een min of meer aangepast zwangerschapsverlof en in sommige landen bestaat er een of andere vorm van familiale steun voor werkende moeders.
Het zorgwerk van vrouwen bij het baren, grootbrengen en opvoeden van kinderen, de huistaken die ze opnemen,… worden niet naar waarde geschat, want dit wordt gezien als iets natuurlijks, het “gebeurt” gewoon in het privéleven. Zelfs als de vrouw, door financiële noodzaak, gedwongen is om uit werken te gaan (of dit doet om niet totaal afhankelijk te worden van hun man), want ook dan wordt het normaal gevonden dat zij het is die thuis het grootste deel van die taken op zich neemt en niét haar man. In sommige landen is er al wel een min of meer aangepast zwangerschapsverlof en in sommige landen bestaat er een of andere vorm van familiale steun voor werkende moeders.
Belangrijk in dit boek is de historische kijk op het socialisme waarin een dergelijk idee wezenlijk onderdeel uitmaakte van het gedachtengoed en het idee dat het niet zo utopisch is als men lang heeft gedacht (iets wat men nog steeds laat uitschijnen). Als socialisme goed wordt “uitgevoerd” leidt dat tot economische onafhankelijkheid, betere werkomstandigheden, een betere work-life balans, meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen, meer vrouwen in leidende functies en – waarom niet - ook tot betere seks…
Dit is gewoon een knap boek dat gestaafd door onderzoek, feitenmateriaal, jaren van studie, contacten met experts en met ervaringsdeskundigen (en geïllustreerd met historische feiten, anekdotes en illustratieve verhalen), verhaalt over (nog méér) overduidelijke fouten en gebreken in het huidige, alles overheersende, wilde kapitalisme dat ieder aspect van het leven dreigt te ontmenselijken.
Eén van die historische voorbeelden die Ghodsee gebruikt is het communisme in het vroegere Oostblok dat ook wel goede eigenschappen had, waarover we best eens kunnen nadenken omdat die ons blijkbaar wel zouden kunnen helpen, nu, in dat onbetrouwbare Westers “veelvraatkapitalisme”.
Meer van Victor De Raeymaeker
Eén van die historische voorbeelden die Ghodsee gebruikt is het communisme in het vroegere Oostblok dat ook wel goede eigenschappen had, waarover we best eens kunnen nadenken omdat die ons blijkbaar wel zouden kunnen helpen, nu, in dat onbetrouwbare Westers “veelvraatkapitalisme”.
