16 augustus 2018
De bijlesgeneratie
Volgens Louise Elffers lijkt de 21ste eeuwse schoolloopbaan een strijd te zijn geworden waarin leerlingen en ouders alles uit de kast halen in hun jacht op meer, hoger en beter onderwijs. Het nieuwste wapen in die strijd is bijles.
In dit boek vraagt de auteur zich af waarom Nederlandse ouders tegenwoordig zo toegespitst zijn op de schoolloopbaan van hun kinderen en waarom ze daarbij steeds meer geld uitgeven aan extra onderwijs buiten de school. Schiet het reguliere onderwijs tekort? Zijn bijlessen een uitweg voor ouders met overspannen verwachtingen van hun kinderen? Is het een speeltje voor hoogopgeleide ouders die kost wat kost een plekje op het gymnasium willen veiligstellen? En wat vertelt de groei van bijlessen ons over de functie van onderwijs in onze samenleving?
Alhoewel sommige benamingen me wel enigszins bekend voorkwamen (ik behoor tot de generatie die nog wel eens naar de Nederlandse televisie keek en kijkt) heb ik, omdat het hier specifiek over de Nederlandse situatie gaat, voor de zekerheid toch enkele benamingen opgezocht zoals groep 8, vmbo, vwo, havo en mavo. Maar uiteindelijk blijkt dat naast de andere naamgeving van de verschillende graden en richtingen, het onderwijssysteem heel wat gelijkenissen vertoont met het Belgische.
Ook het fenomeen ‘bijlesgeneratie’ bestaat volgens mij in beide landen. En wat de drang om steeds een hoger opleidingsniveau te behalen betreft, zijn er eveneens opvallende gelijkenissen. Door een hogere diploma te behalen verschaft een individu zich immers toegang tot een bepaald sociaal domein. Waar de samenleving vroeger deels georganiseerd was via levensbeschouwelijke lijnen - de zogeheten verzuiling - bepaalt nu eerder het onderwijsniveau van je ouders naar welke school je gaat, bij welke voetbalclub je speelt en met welke vriendjes je omgaat.
Ook het, volgens mij zeer terechte, pleidooi voor het beroepsonderwijs en voor vakmanschap (waar zouden we staan zonder bakkers, loodgieters, kinder- en ouderenverzorgers, elektriciens, bouwvakkers en kappers?) is bijzonder herkenbaar.
Maar toch, zo zegt Louise Elffers, en ook dàt is helaas weer zeer herkenbaar, stuurt de politicus die een warm pleidooi houdt voor meer waardering van het beroepsonderwijs zijn kinderen als het enigszins kan naar een algemeen vormende richting, liefst één met klassieke talen.
Dat de auteur af en toe een praktische case aanhaalt (dir wordt dan wel gekaderd), maakt het geheel leesbaarder en aangenamer. Het verhaal van de klas waarin 7-jarigen die vlot lezen als ‘zonnetjes’ worden benoemd, terwijl de iets minder vlotte lezers ‘maantjes’ worden genoemd en waarbij een ‘maantje’ nachtmerries en zelfs gedragsproblemen kreeg, zal niemand onberoerd laten.
Terwijl ik het boek aan het lezen was, maakte ik mij wel de bedenking dat bijles, toch zeker in België, al bij al niet zo’n nieuw verschijnsel is. Ik herinner mij maar al te goed hoe ik zelf in de late jaren ’90 mijn oudste zoon die toen in de middelbare school zat (en die er achteraf gezien wat zijn schoolresultaten betrof toch niet zo hopeloos aan toe was) naar een behoorlijk prijzige buitenschoolse cursus ‘Leren leren’ heb gestuurd.
Elffers - lector aan de Hogeschool van Amsterdam en universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam - zegt dat ze op basis van de analyses in dit boek een aantal aangrijpingspunten heeft proberen te formuleren die kunnen helpen om de druk van de ketel te halen. Ze heeft willen laten zien dat het daarvoor nodig is dat de belangen van leerlingen, ouders en scholen weer meer op één lijn komen te liggen.
Een boek vol goede bedoelingen dat ondanks de ietwat specialistische inhoud over het algemeen vlot leest.
Meer van Martine Messagie
