22 november 2021
MIJN LEVEN ALS MUSHAMUKA Schetsen van Rwanda, Burundi en Congo.
Kris Berwouts behaalde aan de Universiteit Gent een Master Afrikaanse Talen en Geschiedenis. Reeds meer dan een kwart eeuw is hij actief in Centraal-Afrika waar hij tal van Europese ngo’s en internationale organisaties begeleidt.
“Kris Berwouts is bekend als een van de best gedocumenteerde analisten van Centraal-Afrika. Iemand die het kluwen van de Congolese, Rwandese en Burundese politiek niet alleen doorzag, maar ook bijzonder helder kon ontwarren”.
Zo typeert David VAN REYBROUCK de auteur in zijn voorwoord.
De auteur is met dit werk niet aan zijn proefstuk. In 2017 verscheen zijn studie over de politieke situatie in Congo sinds de oorlogen van de jaren 1990 onder de titel “Congo’s gewelddadige vrede”. Zelf beschouwt hij dit werk als niet erg toegankelijk, iets te veel voor deskundigen. Zijn nieuwe boek bevat kortere stukken, vertrekkend van erg concrete cases en ervaringen, waardoor de drempel lager ligt.
Een mushamuka is een oude, wijze man die mee de beslissingen neemt binnen de familie. Als een Congolese familie een blanke buitenstaander als een mushamuka beschouwt is dit een eretitel, een aanduiding dat de betrokkene deel uitmaakt van het gebeuren, geen observator die aan de zijlijn staat.
Rwanda is na de genocide van 1994 afgegleden naar een éénpartij-staat waar Kagame sinds 2000 op dictatoriale wijze de plak slaat. Vrije meningsuiting is er onbestaande. De politieke oppositie monddood. De veiligheidsdiensten zijn alom tegenwoordig. Hun organisatie doet denken aan die van de Oostduitse Stasi. De auteur beperkt zijn rol niet tot toeschouwer. Hij zet zich actief in voor de oppositie en slaagt er in een dissidente, die op het punt van aanhouding stond, het land uit te smokkelen en in Europa in veiligheid te brengen. Geen wonder dat hij er sedertdien persona non grata is.
Een identieke evolutie zien wij in het buurland Burundi. Ook na de moord op de president in 1993 braken er onlusten uit tussen Tutsi’s en Hutu’s met ongeveer 300.000 slachtoffers tot gevolg. Deze onlusten vormden een voorafname op de massale slachtpartij in Rwanda in 1994 na de moord op president Habyarimana. Sinds 2015 is ook dit land afgegleden naar een de facto éénpartij-staat, gekenmerkt door de Afrikaanse ziekte: corruptie in alle geledingen van de maatschappij en extreme armoede voor het gros van de bevolking.
De toestand in Congo is al niet veel rooskleuriger. Eind vorige eeuw werd de Rwandese burgeroorlog uitgevoerd naar Oost-Congo waar verschillende legers (rebellen maar ook reguliere legers van verschillende Afrikaanse Staten) slag leverden te midden van meer dan 2.000.000 Rwandese vluchtelingen en een machteloze UNO-vredesmacht met als inzet de enorme Congolese bodemrijkdom.
Na het verdrijven van Mobutu grepen vader en zoon Kabila de macht om die na veel getouwtrek begin 2019 af te staan aan een “verkozen” figuur uit de oppositie, Félix Tshisekedi, terwijl Kabila achter de schermen een stevige greep houdt op het politieke gebeuren.
De auteur slaagt er in op boeiende wijze de recente politieke evolutie in deze drie Centraal-Afrikaanse staten te schetsen. Vele dissidente individuen, bewegingen, partijen en partijtjes passeren de revue. Ze zijn hier grotendeels onbekend terwijl zij toch een belangrijke rol speelden en spelen in de politieke bewustmaking en verdediging van de mensenrechten. Hij heeft een vlotte pen en de talrijke anekdotes houden de lezer bij de les.
De Belgische Staat heeft een enorme verantwoordelijkheid met betrekking tot zijn voormalige kolonie en mandaatgebieden. Het is verwonderlijk dat er hier zo weinig interesse bestaat voor de politieke en economische toestand van deze landen en voor de noden van de plaatselijke bevolking. Blijkbaar overheerst nog altijd de onverschillige houding die aangenomen werd sinds 1960, bij de onafhankelijkheid van Belgisch Congo. Wij trekken de deur dicht en de laatste doet het licht uit.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
