Ik vind het vreemd dat iemand spreekt van een 'wij', zoals in dat programma gebeurt, als daarmee verwezen wordt naar een groep mensen die tweeduizend jaar geleden woonde in een oord dat ruwweg valt binnen de huidige landsgrenzen. Ik neem aan dat Waes ironisch was toen hij sprak over de 'West-Vlaming' Carausius uit de derde eeuw, die eigengereide, zich tot keizer kronende Romein, of beter neo-Romein want feitelijk ook Menapiër. Maar werden 'wij' door de Romeinen verslagen? Tweeduizend jaar geleden, dat is plusminus honderd generaties geleden. Wat heb ik gemeen met die mensen? Hoe groot is het percentage van mijn toenmalige voorzaten dat Gallisch was? En hoe groot zou het percentage van mijn voorzaten zijn dat Romeins was? Wiskundig berekend zijn mijn voorouders van toen zo talrijk als de sterren des hemels: twee tot de honderdste macht, maar ik geloof dat er hier en daar een milde, zeer verwaterde vorm van inteelt geweest zal zijn, meer dan eens ...

Een nationaliteit of volksaard blijft een vreemde kwestie. Volgens sommigen is het een bepalend deel van hun persoonlijkheid, maar als ik ze vraag wat dan precies een Vlaming (of Belg) is en in wat die zich onderscheidt van anderen, dan krijg ik amper verduidelijking. Een Vlaming zou … bescheiden zijn. Verder iets met frieten en een baksteen in de maag, en o ja: mild anarchistisch want graag sjoemelend met belastinggeld. Dat laatste zou te maken hebben met diverse overheersers door de eeuwen heen: Spanjaarden, Oostenrijkers, Fransen, Duitsers, zelfs Nederlanders (volkeren met dus een naar trekje …). Alsof dit in onze genen geschreven staat. Dat zou van 'ons' allen natuurlijke fraudeurs gemaakt hebben, hoewel ik Vlamingen ken die deze eigenschap grondig verfoeien. Is het een kenmerk van de Vlamingen dat ze een geschiedenis delen? Wat houdt dat dan in? Vernemen wat zich hier vroeger heeft afgespeeld kan elke aardbewoner. So what? Kan men een Vlaming herkennen aan zijn uiterlijk dan? Biologisch gezien kan je zo soorten van elkaar onderscheiden, maar de mens is één enkele soort. Rassen dan? Bij honden zijn die redelijk makkelijk van elkaar te onderscheiden. Maar je vindt grote blonde Vlamingen alsof ze zo uit de natte droom van Hitler gestapt zijn, geblokte brunettes, bleke rosharigen, donkere types als bijvoorbeeld een jonge Filip De Winter. Om een ras te verkrijgen moet je bovendien een zeer degelijk kweekprogramma opzetten. Overigens heb ik nog nooit een stel Vlaamse ouders horen zeggen dat ze hun kind het voortplanten gaan beletten omdat het volgens hen geen typisch Vlaamse trekjes vertoont. Of is het dan een kwestie van het delen van een levensvisie? In dat geval maakt elke verkiezing een einde aan die illusie, want kan een electoraat meer versnipperd zijn? Het Vlaamse volk is politiek verdeeld dat het een aard heeft. En dan hoor je sommige Vlamingen andere Vlamingen verwijten dat ze geen echte Vlamingen zijn.

Ik heb geen verdienste aan het feit dat ik Vlaming ben. Mijn moeder beviel hier van me, in de Kempen (ik heb iets Eburoons?!). Ik had in dat proces geen inbreng. Bijgevolg kan ik niet begrijpen waarom ik dan fier moet zijn op mijn Vlaming zijn. Ik begrijp enigszins de trots van iemand om bijvoorbeeld het schoeisel dat hij gekocht heeft, zelfs al was het met hulp van zijn moeder. Dat heeft hij gekozen en gedaan. Om diezelfde redenen kan ik me ook niet schamen voor het feit dat ik van Vlaanderen afkomstig ben, dat is gewoon absurd. Het lijkt me dat zo'n Vlaming zich enkel ietwat kan definiëren door te zeggen wat hij niet is, wat meer dan eens neerkomt op het opsommen van vermeende eigenschappen bij andere volkeren: dom, gierig, arrogant, oppervlakkig.

De mens is een groepsdier, een sociaal 'ik' dat dorst naar een wijgevoel, een gemeenschap waarin het zich kan inlijven. Dit kan op basis van vele zaken, zoals taal, muzikale voorkeur, supporterslegioen, studies, politieke strekking, geloof, geprefereerde complottheorie, sociale klasse, noem maar op, zelfs op basis van zoiets futiels als huidskleur (en ik denk hierbij niet in de eerste plaats aan zonnebankfanaten), stad, streek, land, volk. Meerdere keuzes zijn natuurlijk mogelijk. Je kunt tot diverse clubs behoren. Dat iemand zweert bij schlagers is geen halszaak waard en een supporter van Anderlecht kan doorgaans geen kwaad, ook een combinatie van die beide smaken is volgens mij onschuldig, zelfs als het leidt tot vreemd en misschien misplaatst gezang uit een voetbaltribune. Maar andere keuzemogelijkheden zijn veel ernstiger van aard en kunnen bijzonder levensbedreigend zijn: om religieuze kwesties is al flink gemoord. De cohesie van zulke groepen lijkt omgekeerd evenredig met hun haat en afkeer van andersdenkenden. Bij het betoog van sommige religies vraag ik me af of ze wel zonder andersdenkenden en ongelovigen zouden kunnen. En die vraag stel ik me, zeker wat volkeren en landen betreft: kan een 'wij' bestaan zonder een 'zij'? Het is alsof je vraagt of goed kan bestaan zonder kwaad.  

In de serie Het verhaal van Vlaanderen zal, veronderstel ik, een aflevering komen waarin het weer 1302 zal zijn. Guldensporenslag. Nog steeds populair hier en daar, nog steeds een bindend element waarbij in herinnering wordt gebracht wie de vijanden zijn. Hoe verdeeld zullen de Vlaamse kijkers zijn in hun oordeel over dat onderwerp?