16 maart 2023
De meest egoïstische reflex
De infame omvolkingstheorie heeft nu ook de overzijde van de Middellandse Zee bereikt. In een opruiende speech haalde de Tunesische president Kais Saied enkele weken geleden zwaar uit naar de duizenden zwarte Afrikanen die in het land verblijven. Hij ziet de migratiegolven als een 'complot tegen Arabische identiteit' en vreest dat Tunesië op korte termijn een volledig 'Afrikaans land' zal worden. Volgens bekend recept worden zwarte Afrikanen vervolgens ook gelinkt aan geweld en criminaliteit.
De gevolgen bleven niet lang uit. Op de sociale media popte de ene na de andere campagne op gericht tegen zwarte Afrikanen. In de dagen na wat vele ngo's omschreven als een zuivere oproep tot haat rolde een heuse golf van racistische klopjachten door heel het land. Honderden immigranten werden gearresteerd en duizenden uit hun huizen gezet. Vernielingen, mishandelingen en brandstichtingen waren schering en inslag. Inmiddels zijn landen als Mali, Gabon en Ivoorkust begonnen met de evacuatie van landgenoten uit Tunesië.
De precaire economische situatie wordt vaak naar voren geschoven als verklaring. Kais Saied zou niet de eerste regeringsleider zijn die de aandacht probeert af te leiden van binnenlandse problemen door buitenlanders te criminaliseren.
Maar er is meer aan de hand. De Tunesische activistes Fatma Bouvet de la Maisonneuve en Saadia Mosbah hebben het over het grote taboe van Tunesië, en bij uitbreiding de hele Maghreb. Deze landen slepen stuk voor stuk een lang verleden van zwarte slavernij met zich mee. Een euvel waar pas in een vrij recent verleden helemaal komaf mee werd gemaakt. In het door bendeoorlogen geteisterde Libië steekt het zelfs opnieuw de kop op. In 2017 was er nog wereldwijde verontwaardiging toen beelden opdoken van een onvervalste slavenmarkt in Tripoli waar onder meer Nigeriaanse vluchtelingen werden verkocht.
Het maakt dat het beeld van zwarten, of het nu migranten zijn of eigen inwoners, als subhumane afstammelingen van slaven nog steeds bijzonder wijdverspreid is. 'De oude demonen van het racisme waren weer rond waardoor zwarten niet meer als medemensen worden gezien. Wat het eenvoudiger maakt om hen te mishandelen, hun huizen in brand te steken en hun vrouwen en kinderen door de straten te jagen', schrijven Bouvet de la Maisonneuve en Mosbah.
Tegelijk klinken de veroordelingen vanuit Europa aan het adres van Tunesië bijzonder hypocriet. Het meest welvarende continent ter wereld kan hier zijn handen niet in onschuld wassen. Het is net door het gebrek aan een doordachte migratiepolitiek dat Noord-Afrika over een tijdspanne van decennia is uitgegroeid tot een gigantisch voorgeborchte waar tienduizenden asielzoekers/vluchtelingen hun beurt afwachten om de oversteek te wagen op gammele vaartuigen. Alleen al vanuit Tunesië doen er jaarlijks zo'n 32.000 migranten een poging.
In onder meer Marokko resulteert die massale aanwezigheid in vluchtelingenkampen met schrijnende leefomstandigheden. Waardoor ook hier de tolerantiegrens onder druk komt te staan. Net als in Europa.
Asielzoekers, migranten en vluchtelingen zijn in ons continent op een perfide manier ontmenselijkt, tenminste als ze niet op de vlucht zijn voor een Russische invasie. Mensen worden hier gereduceerd tot invasies, plagen en overlast. Zoals men ook pleegt te doen met pakweg kraaien en ratten. Al is er voor die laatste twee tenminste nog GAIA.
Voor een deftige opvang van asielzoekers durft in dit land zelfs de meest progressieve regering geen vuist meer maken. Geen enkele partij dreigt met opstappen om een einde te maken aan schandelijke fenomenen als kraakpanden en tentenkampen. Bang voor de wraak in het stemhokje.
De valse tegenstelling tussen 'grenzen openzetten' en 'Fort Europa' maakt dat het Europese migratiebeleid nog jarenlang zal worden afgewenteld op de landen aan de overzijde van de Middellandse Zee. In wat de meest egoïstische NIMBY-reflex van de geschiedenis zal blijken.
(Deze tekst verscheen eerder in de krant De Tijd, 9 maart 2023. Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Meer van Hind Fraihi