5 april 2024
Hoe de betrouwbaarheid van informatie checken?
Onze verkiezingen riskeren te worden beïnvloed door Russische en Chinese internetberichten. Volgens de VRT vinden die berichten hun weg naar 'onze' betrouwbare media, en naar politici.
Hoe kan de modale kiezer (nu reeds vanaf zestien jaar!) vals onderscheiden van betrouwbaar? En zit het gevaar alleen bij de twee vernoemde staten, en ook niet bij andere bronnen, bijvoorbeeld commerciële, zoals minister Annelies Verlinden (Binnenlandse Zaken) terloops zei. Vanzelfsprekend doen ook de VS aan beïnvloeding, klinkt het. Overigens doet ook het HV aan beïnvloeding: kijk maar …
Betrouwbare feitenkennis vinden is een basisopdracht voor elke wetenschapper. Die leert het dus in de praktijk: hoe berichten beoordelen, en ten tweede, hoe eigen, nieuwe kennis verwerven. Dit tweede, de wetenschappelijke waarnemingen, proeven en ontdekkingen, is een beroep apart. Maar de herkenning van berichten die al of niet wetenschappelijk betrouwbaar zijn, volgt twee eenvoudige regels:
- de oorspronkelijke bronnen moeten worden meegedeeld en moeten voor iedereen consulteerbaar zijn. U en ik kunnen dus in principe controleren of alle details nauwkeurig beschreven worden. Bijvoorbeeld het onderscheid maken tussen wat bewezen is, en anderzijds wat slechts een hypothese of theorie is;
- de oorspronkelijke bronnen moeten er met naam en toenaam bij staan, met de functies/graden van de personen, hun instelling (universiteit of onderzoeksinstituut), en hun financiering. Geen anonimiteit of schuilnamen dus.
Wetenschappelijke publicaties voldoen aan deze twee eisen. Daarentegen, het meeste nieuws, in de klassieke en de sociale media, voldoet er niet aan: geen oorspronkelijke bronnen, en vaak missen we details. Bijvoorbeeld wordt veel over 'de politici' gesproken zonder te preciseren van welke partij. Met 1. en 2. kunnen we het verschil zien tussen 'nieuws' en betrouwbare informatie.
Iedereen kan ook vaststellen dat het medianieuws vermengd wordt met opinies, hoofdzakelijk negatieve. Vele nieuwsberichten zijn zelfs hoofdzakelijk kritiek, en geen beschrijving van feiten. Kritiek neemt diverse soms bedekte vormen aan, bijvoorbeeld hoge cijfers: miljoenen, miljarden die als dramatisch worden voorgesteld door de context en de toon; zo bijvoorbeeld miljarden overheidsuitgaven, of opgelegde belastingen, of begrotingstekorten, of schulden. Het woordgebruik zelf, zoals 'tekorten', 'schulden', 'illegalen', heeft al een negatieve betekenis.
Ook daarin verschilt het dagelijks nieuws van wetenschappelijke informatie: in professionele publicaties is in principe geen plaats voor afkeuringen of veroordelingen van personen en organisaties die wel typisch zijn voor het politieke nieuws.
Iedereen kan ook vaststellen dat het medianieuws vermengd wordt met opinies, hoofdzakelijk negatieve. Vele nieuwsberichten zijn zelfs hoofdzakelijk kritiek, en geen beschrijving van feiten. Kritiek neemt diverse soms bedekte vormen aan, bijvoorbeeld hoge cijfers: miljoenen, miljarden die als dramatisch worden voorgesteld door de context en de toon; zo bijvoorbeeld miljarden overheidsuitgaven, of opgelegde belastingen, of begrotingstekorten, of schulden. Het woordgebruik zelf, zoals 'tekorten', 'schulden', 'illegalen', heeft al een negatieve betekenis.
Ook daarin verschilt het dagelijks nieuws van wetenschappelijke informatie: in professionele publicaties is in principe geen plaats voor afkeuringen of veroordelingen van personen en organisaties die wel typisch zijn voor het politieke nieuws.
_Kunnen we dit principe toepassen?
Kunnen we dit principe toepassen op informatie over politieke programma's, voorstellen en beslissingen? De originele bronnen zijn daar: de websites en teksten van de partijen; de officiële berichten van regeringen; de stemmingen in het parlement. Deze bronnen zijn vandaag online ter beschikking, maar ze vereisen wel zoekwerk en vooral tijd. Wie zoekt naar een specifiek onderwerp of thema, kan gebruikmaken van zoekfuncties op de site of op de eigen pc. Dat is een aanrader bij bestanden van honderd bladzijden of dergelijke: cd&v; Groen; Open Vld; PS; Vooruit; N-VA
Hetzelfde geldt voor de drie Belgische interprofessionele vakbonden: ABVV; ACV; ACLVB
Ten slotte zijn de handelingen van onze verschillende parlementen online te volgen, zelfs met video's: De Kamer
Maar hoeveel tijd kost het om een specifiek wetsontwerp terug te vinden, en het stemgedrag van de verschillende afgevaardigden/partijen?
Hetzelfde geldt voor de drie Belgische interprofessionele vakbonden: ABVV; ACV; ACLVB
Ten slotte zijn de handelingen van onze verschillende parlementen online te volgen, zelfs met video's: De Kamer
Maar hoeveel tijd kost het om een specifiek wetsontwerp terug te vinden, en het stemgedrag van de verschillende afgevaardigden/partijen?
Zoals ook in de wetenschappen, lopen de publicaties soms achter op nieuwe feiten, en op beslissingen en daden van ministers. De actualiteit op de voet volgen vereist mondelinge bronnen, bijvoorbeeld in het parlement, op congressen of persconferenties. Als voorbeeld: de financiële akkoorden afgesloten met president Al-Sisi van Egypte, met Tunesië en Mauritanië, telkens over het tegenhouden van migranten, staan niet in de partijprogramma's. En ook niet op de regeringswebsite (op 29 maart). Het gaat hier om een beslissing van Europese Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen.
Dit herinnert ons eraan, dat de uitgebreide Europese regelgeving en beslissingen nog minder bekend zijn dan nationale. Toch is hierover online enorm veel officiële- en partij-informatie te vinden.
Dit herinnert ons eraan, dat de uitgebreide Europese regelgeving en beslissingen nog minder bekend zijn dan nationale. Toch is hierover online enorm veel officiële- en partij-informatie te vinden.
Echter, de bronnen van politieke informatie zijn niet alleen federaal en Europees, maar ook regionaal en, in grotere gemeenten, ook lokaal. Dit wil zeggen dat de gemeentelijke besturen op andere websites te vinden zijn, en soms van meer onmiddellijk belang dan nationale programma's. Betaalbare woningen, bereikbare scholen, verkeersproblemen: deze vraagstukken manifesteren zich op gemeentelijk vlak. Dus van elke politieke partij moet men gaan kijken op hun Gentse, Antwerpse, Oostendse website … Daar is bijna geen beginnen aan tenzij men iets zeer specifieks zoekt.
_Hoe moeilijk is dit
Dat weinigen zullen warmlopen voor deze aanpak van informatie is meteen duidelijk. Een TikTok-dansje, of een sexy plaatje boeien veel meer, en vooral de contacten met leeftijdsgenoten of gelijkgestemden, dag en nacht. Velen zijn ook van jongs af aan getraind om te luisteren naar gezaghebbende personen (eerst de ouders, Jezus of de Profeet) en naar het nieuws met 'welingelichte zegslieden', en vandaag naar de liedjes die helemaal vanzelf op hun smartphone verschijnen. Dan is het moeilijk om te moeten beginnen zoeken, en blijven zoeken – want de gegevens die we nodig hebben liggen niet altijd voor het rapen, soms wel, soms helemaal niet. De ware toedracht ontdekken is niet gemakkelijk. Zelfs wetenschappers volgen de wetenschappelijke regels niet zodra ze over politiek spreken … !
Ten slotte moeten we in de teksten de mooipraterij of het bedrog leren onderscheiden van de concrete maatregelen en resultaten op het terrein. Politieke programma's zijn mooie doelen, maar alleen de finale feitelijke uitwerking is belangrijk voor de mensen en voor de planeet. En daar is informatie vaak onvolledig, omfloerst, bijvoorbeeld het begrip 'het Australische model', of 'structurele hervormingen', of 'wie gaat het betalen?'. De complexiteit neemt nog toe met de politieke, syndicale en commerciële reclame – reclame moet per definitie niet waarheidsgetrouw zijn. Bekend zijn de betwiste berekeningen van de partijprogramma’s, en vaak ontbreekt welke mensen hoeveel zullen moeten inleveren. Wel blijken uit de programma's welke de diverse ideologieën zijn, de maatschappijkeuzes, wie of wat voorrang zouden moeten krijgen (bijvoorbeeld: eigen volk, of het bedrijfsklimaat enz.). Over feiten gaat het dan niet meer.
Pas steeds de principes 1. en 2. toe!
Pas steeds de principes 1. en 2. toe!
Zie eerder ook hier.
Toegevoegd door de auteur op 12 april 2024: Onvolledige of onnauwkeurige informatie door media bestaat vaak in het weglaten van de actoren en het gebruik van de passieve werkwoordvorm: 'werden gedood', 'zijn gebombardeerd', 'prijzen zijn gestegen' (iemand verhoogde de prijzen, maar wie!), 'door wegenwerken is toegang afgesloten, rijdt De Lijn nr. x niet in 2024'. Daarentegen, in wetenschappelijke publicaties moeten andere auteurs steeds volledig vermeld worden.
Een factor en het woord die bijna nooit in de media vernoemd worden, is overbevolking; het is echt een taboe in het nieuws, ofschoon massa's problemen neerkomen op teveel mensen in verhouding tot de schaarse middelen. Het taboe van de overbevolking stamt uit de godsdiensten die veel kinderen als een geschenk van god beschouwen.
Meer van Frank Roels
Een factor en het woord die bijna nooit in de media vernoemd worden, is overbevolking; het is echt een taboe in het nieuws, ofschoon massa's problemen neerkomen op teveel mensen in verhouding tot de schaarse middelen. Het taboe van de overbevolking stamt uit de godsdiensten die veel kinderen als een geschenk van god beschouwen.