5 november 2024
Eigen wolk eerst
Er is een politieke partij die ooit schermde met de slogan 'Eigen volk eerst'. Nadat ze in 2004 veroordeeld werd voor racisme vervelde ze tot Vlaams Belang. En nu gebruikt ze slogans als 'Eerst onze mensen' en 'Vlaanderen weer van ons'. Het is een semantische discussie om het verschil met 'Eigen volk eerst' aan te geven. Een vaststelling toch: na de recente gemeenteraadsverkiezingen bestuurt de partij in Ninove en levert ze een schepen in Ranst, weliswaar onder andere benamingen.
Het eigen volk: dat is zoiets als de eigen wolk. Een wolk laat zich meestal niet duidelijk begrenzen, kan je niet vastpakken en is daardoor fluïde en onduidelijk. Waar begint en eindigt de wolk? De slogan 'Eigen volk eerst' is dus even absurd als 'eigen wolk eerst'. Wie behoort tot het 'eigen volk' en wie niet? Wie behoort tot het Vlaamse volk en wie niet? Op grond van welke criteria? Hier geboren zijn? Nochtans zijn er veel mensen die hier geboren zijn en een andere etnische achtergrond hebben. Op grond van nationaliteit? Onze nationaliteit is Belgisch en er zijn mensen met tegelijk een andere nationaliteit. Op grond van taal? Steeds meer mensen van allochtone afkomst spreken onze taal. Als anekdote vermeld ik hier dat ik ooit een Afghaanse poetsvrouw had die zeer goed Nederlands sprak, na het volgen van meerdere cursussen.
Het is duidelijk dat het 'eigen volk' even moeilijk af te baken is als de 'eigen wolk'. Op grond van zelfidentificatie dan? Dat is een subjectief gegeven, velen identificeren zich meer als Belg dan als Vlaming, zeker als ze supporteren voor de Rode Duivels of voor iemand als Remco Evenepoel tijdens de Olympische Spelen.
In de negentiende eeuw en een groot stuk van de twintigste was het veel duidelijker op grond van taal en geboorte dat je al of niet tot de Vlamingen in dit land behoorde. Er is een lange strijd geleverd om het Nederlands erkend te krijgen en de Vlamingen gelijke rechten te doen krijgen. Toen was de Vlaamse identificatie duidelijker, ook al had je in het Frans schrijvende Vlaamse auteurs als Maurice Maeterlinck en Emile Verhaeren, die toch duidelijk Vlamingen waren. We leven al lang niet meer in het unitaire België. Los van enkele discussies over bevoegdheden kan je vaststellen dat Vlaanderen een eigen regering en een eigen parlement heeft, als onderdeel van het land België. Voor een stuk regeert Vlaanderen over zichzelf. De Vlaamse strijd is grotendeels gestreden, ook al willen sommigen nog een gevecht leveren dat ik als een achterhoedegevecht wil bestempelen.
Maar sinds enkele decennia is de samenleving veel diverser geworden en leven hier vele mensen met een andere etnische afkomst en/of mensen die thuis een andere taal spreken dan het Nederlands. Dat brengt een aantal problemen met zich mee, zoals de taalachterstand van kinderen met een andere thuistaal. Nauw verbonden met die toegenomen diversiteit zijn de bovenstaande vaststellingen die de afbakening van het 'eigen volk' steeds moeilijker maken. Daarbij stel ik vast dat sommigen een strijd willen voortzetten die achterhaald is door het feit van de veranderde samenstelling van de samenleving. Het is een gevecht tegen windmolens om dat feit ongedaan te willen maken. Het tribalisme van een partij als Vlaams Belang is daarom contraproductief. Tribalisme is een andere naam voor een eng, exclusief nationalisme. Exclusief wil zeggen dat bepaalde mensen of groepen expliciet of impliciet worden uitgesloten.
Zonder iemand uit te sluiten moeten we als samenleving alert zijn wat de mogelijke problemen van de diverse samenleving betreft. Er zijn wel degelijk problemen, we mogen de kop niet in het zand steken of die moeilijke kwesties met de mantel der liefde bedekken. Het begint met het duidelijk benoemen van die problemen, wat door sommigen al te vlug bestempeld wordt als stigmatiseren of polariseren. Ieder moet daarin zijn eigen verantwoordelijkheid nemen, ook allochtone gemeenschappen. Als – zoals een paar jaar geleden na het verlies van België tegen Marokko op het WK in Qatar – allochtone jongeren in Brussel de boel op stelten zetten, dan zeggen zij met hun gedrag impliciet 'stem op het VB'. Zo'n gedrag is contraproductief en mag als dusdanig uitdrukkelijk benoemd worden.
Wat de recente verkiezingen betreft, is de vaststelling dat het Vlaams Belang in alvast twee gemeenten mee zal besturen. De toepassing van het enge nationalisme zal dus beperkt blijven. Maar we moeten de evolutie in die gemeenten, met vooral Ninove, goed in de gaten houden. Dat is een taak die de pers als vierde macht zeer ter harte moet en zal nemen. De mogelijke evoluties op gemeentelijk vlak kunnen immers een voorbode zijn van eenzelfde evolutie op grotere schaal. Maar het tribalisme moet in toom worden gehouden.
Meer van Fons Mariën