17 maart 2025
Dood aan de natuur!
We willen als mens geen hypocriet zijn. Als we overtuigd zijn van iets, dan staan we daar achter en handelen we er in lijn mee. We gaan niet het ene staan roepen om vervolgens exact het omgekeerde te doen. Als consistentie tussen denken en handelen belangrijk is, stel ik voor dat we een nieuwe visie construeren op onze overgebleven natuur. Namelijk dat die de pot op kan, dood aan de natuur!
Dat ligt immers perfect in lijn met ons huidige menselijke handelen. Zo kunnen we een minder hypocriete positie bereiken, wat te prefereren valt.
Nu denk je mogelijk dat mijn stelling wat kort door de bocht is. Daarom moet ik eerst beargumenteren dat we tot dusver de natuur effectief om zeep helpen op massieve schaal en we geen aanstalten maken dat te veranderen. Dat kan op verschillende manieren, ik concentreer mijn argumentatie op de belangrijkste factor in de vernieling van onze natuur: de productie van dierlijk voedsel voor menselijke consumptie.
We kunnen het dan over de klimaatcrisis hebben, onze voedselindustrie is immers goed voor 26% van onze uitstoot in broeikasgassen. Het grootste deel daarvan komt uit de productie van dierlijk voedsel. Dat kan dus best een sterke case zijn, maar het is klein bier in verhouding tot de impact van landinname voor dierlijk voedsel.
Dat probleem uit zich op verschillende vlakken, ik licht er drie uit: de inefficiëntie van proteïne-omzet, landgebruik en de impact op de ecosystemen. Ze zijn alle drie verweven met elkaar en zijn, zelfs als je geen interesse hebt in dierenleed, een objectieve maatstaf om serieuze vraagtekens te zetten bij de consumptie van dierlijk voedsel.
Laat ons eerst en vooral eens kijken naar de efficiëntie van ons voedsel. De allerbelangrijkste functie van eten is immers dat het ons energie geeft en de nodige bouwstenen om te leven. Van proteïnen en mineralen tot suikers en vezels die ons metabolisme draaiende houden en weefselopbouw mogelijk maken. Een divers en rijk dieet is belangrijk om alle nodige stoffen binnen te krijgen en hiervoor leunen we vandaag in belangrijke mate op dieren.
Sterker nog, het is een van de grote redenen dat ons brein zo reusachtig werd en we evolueerden tot mensen. Het feit dat we onder andere vlees zijn beginnen garen door gebruik van vuur stelde ons in staat om enorme hoeveelheden voedingsstoffen in sneltempo te absorberen.
Maar nu zijn we tienduizenden jaren later en bevinden we ons in een andere wereld met andere mogelijkheden. Moderne wetenschap werpt een nieuwe, neutrale blik op ons voedsel en het vraagstuk hoe we kunnen voldoen aan onze energie en voedingsstoffen.
De cyclus die we momenteel toepassen is de volgende: we kweken planten die zonne-energie en voedingsstoffen omzetten in bladeren, fruit, zaden, etc. We eten daar een deel van op, maar het overgrote deel ervan wordt gebruikt als voedsel voor onze 'veedieren'.
Deze dieren eten de plantaardige voeding en produceren zo onder andere spiermassa, melk en eieren. Die dienen in de eerste plaats voor de beestjes zelf, maar kunnen ook voeding voor andere dieren worden zoals de mens. Die dierlijke producten zitten boordevol voedingsstoffen, gezien ze een opstapeling zijn van vele plantaardige bronnen.
De opbouw ervan gebeurt echter bijzonder inefficiënt. Er gaat enorm veel voedsel 'verloren' aan het in leven houden van het dier dat het consumeert. Dat betekent dat het leeuwendeel van het voedsel dat je een dier voedt, niet wordt omgezet in voedselproductie voor de mens. Dat maakt productie van dierlijk voedsel een extreem inefficiënte manier van voedselproductie. Als we kijken naar proteïne-omzetting dan scoort geen enkel dierlijk product beter dan 25%, er gaat dus steeds 3/4de van de proteïnen verloren in het proces. Concreet: als je bijvoorbeeld een steak van 200 gram eet, haal je daar ruim gerekend 50 gram proteïne uit. Voor die steak moet een koe 1,3 kg proteïnen eten, gezien ze slechts 3,8% in proteïne omzet. Laat ons er even van uitgaan dat die koe wordt gevoed met proteïnerijk voedsel zoals sojabonen die ongeveer uit 35 gram proteïne per 100 gram bestaan. Dan heb je ruwweg 3,7 kg sojabonen nodig voor die steak van 200 gram. Had je als mens gewoon 143 gram sojabonen gegeten, je had evenveel proteïnen binnen.
Dat brengt ons bij het volgende probleem: die sojabonen hebben natuurlijk ook ruimte en water nodig om te groeien. Er worden wereldwijd enorme hoeveelheden vruchtbare grond vrijgemaakt voor de productie van soja. Dat is niet voor hipster sojadrankjes en veggieburgers maar voor dierlijke voeding.
Als je alle landbouwgrond wereldwijd optelt dan is 80% daarvan nodig voor de productie van ons dierlijk voedsel! 16% dient voor ons plantaardig voedsel en de resterend 4% gaat naar overige gewassen zoals katoen, biobrandstof, etc.
Om dat even in perspectief te zetten: dierlijke voedselproductie beslaat momenteel het equivalent in landoppervlakte van de continenten Noord- en Zuid-Amerika samen. Als je alle gewassen en weides zou groeperen, staan die beide continenten volledig vol met boerderijen om onze huidige dierlijke productie gaande te houden. Alle bossen en wildleven moeten dan eerst verwijderd zijn natuurlijk.
Dat is volledig te wijten aan het feit dat de productie van dierlijk voedsel zo inefficiënt is. Ter illustratie, als je alle akkers voor plantaardig voedsel combineert, besla je de landoppervlakte van Canada. Dat is op zich ook niet niets, maar slechts een fractie versus de dierlijke industrie.
Van alle bruikbare/bewoonbare landmassa neemt de landbouw zo'n 45% in beslag! Dat is echt een heel erg grote impact. Ter vergelijking: de totale rurale ontwikkeling bedraagt zo'n 1% van de bruikbare oppervlakte. Het zijn dus niet steden of infrastructuur maar voedselproductie die een waanzinnig landbeslag hebben.
Dat brengt ons spijtig genoeg naadloos bij het derde issue, ecodiversiteit. Je moet het ongetwijfeld al hebben gedacht, 'tiens, dat is wel heel veel ruimte … '. Gezien we zoveel land nodig hebben voor voedselproductie, nemen we dus continu gebied weg waar andere planten en dieren hun thuis hebben. Dat is desastreus voor die ecosystemen en ze storten als kaartenhuisjes in. De productie van koeienvlees is daar enorm problematisch in. Elke twee jaar wordt de volledige oppervlakte van Nederland omgekapt in voornamelijk tropische wouden om ruimte te maken voor koeienvlees alleen al. Dat betekent telkens opnieuw een aanslag op vele diersoorten en kwetsbare ecosystemen.
Net zoals in onze lage landen het landschap grotendeels is gereduceerd tot landbouwgrond worden ook onze rijke tropische wouden omgezet in ecologische kerkhoven, namelijk akkers. Steeds met hetzelfde argument: er is nood aan eten en economische groei. Het meest tragische van heel het verhaal is dat het daar amper aan bijdraagt. We kunnen perfect leven op een plantaardig dieet, het is een actieve keuze die je maakt om dat wel of niet te doen. Geen makkelijke gezien ze is gebonden aan cultuur, gewoontes, smaakpatroon, identiteit, etc., maar desalniettemin een keuze.
Een plantaardig dieet is niet alleen lekker, het is gezond en kan je makkelijk voorzien van alle nodige voedingsstoffen. Als je daarover twijfelt, vraag het eens aan de sixpack van Lenny Kravitz. Het zou me veel te ver wijden om elke tegenwerping te neutraliseren maar er is voldoende over geschreven om de argumenten te vinden als ze je interesseren (zie de bronnen onderaan). Als ik er even een flauwe reductie van maak tussen al het cijfergeweld, beland je bij het volgende: we vernietigen onze natuur omdat we het argument 'vlees is lekker' belangrijker vinden dan eender welk ander argument.
Dus laat ons stoppen met hypocrisie en omarmen dat we onze resterende ecosystemen graag verder om zeep helpen. Dood aan de natuur, leve dierlijk voedsel!
_Bronnen en verdere info:
- Alle cijfers zijn gebaseerd op de gegevens beschikbaar op: Our World in Data
- Als je meer wil weten over waarom plantaardig eten belangrijk is voor onze wereld kan je de klassieker van Peter Singer lezen: Animal Liberation Now, laatste editie 2023. Een meer pragmatische aanpak rond alle tegenwerpingen rond een vegan levensstijl kan je vinden in How to Argue with a Meat Eater van Ed Winters uit 2023. Daarin worden alle tegenargumenten systematisch ontleed.
- Meer info rond dit thema en hoe je praktisch aan de slag kan, vind je ook hier: Home - ProVeg Belgium
- Zie ook het gesprek dat Johan Braeckman had met Sofie Mulders, over haar boek over veganisme.