30 april 2025
De mortuis nil nisi bene
Over de doden spreekt men niet, tenzij op goede wijze.
Menige media nemen deze Latijnse uitdrukking naar aanleiding van de dood van de paus redelijk radicaal ter harte, de openbare omroep op kop.
De publieke ruimte is gevoelig voor heldenverering.
Dat is zo in de sport, de politiek, maar ook in religie. In de walm van adoratie hoort men objectief te rapporteren, quod non.
Paus Franciscus regeerde tussen 2013 en 2025, twaalf jaren die volkomen besloten lagen in het tijdvak waarin talloze slachtoffers de moed vonden om het ondergane seksuele misbruik binnen de pastorale sfeer aan te klagen en om concrete hulp verzochten.
Aan de paus werd, als hoofd van de rooms-katholieke kerk, gevraagd acties te ondernemen.
Met woorden toonde hij medeleven en mededogen en zegde het goed voor te hebben met deze slachtoffers. In brieven werd schuld toegegeven aan het wegkijken bij de hulpvraag van de slachtoffers omdat men de voorkeur gaf aan de bescherming van de eigen reputatie.
Jaren werd gewacht op een invulling van deze woorden.
Toen concrete hulp uitbleef en de woorden niet werden gevolgd door daden, riepen de slachtoffers de Heilige Stoel voor de Belgische rechter.
In plaats van nederig voor de wereldlijke rechtbank te verschijnen en aldaar op oordeelkundige wijze de aangerichte schade te laten beoordelen, trok de paus de kaart van de immuniteit. 'Je kunt niet aan mij, niet in België, maar ook niet in het Vaticaan, want daar bestaan geen wereldlijke rechtbanken.'
Of anders gezegd: de paus staat boven de wet en boven de burger. De paus dient enkel verantwoording af te leggen aan zijn god.
Vraag is: wat hield de paus sedert 2013 tegen om effectief een passende vergoeding te betalen voor de kapotgemaakte privé- en professionele levens van de vele slachtoffers?
Toen Paus Franciscus in september 2024 naar Brussel kwam – en de burger de QR-code kon scannen voor donaties – pleitte hij opnieuw voor gerechtigheid voor de slachtoffers.
Een half jaar en drie aanmaningen aan zijn adres om de daad bij het woord te voegen later, bleef iedere concrete daad, tot aan zijn dood, uit.
Zijn uitspraak dat aborterende dokters huurmoordenaars waren, wordt nu afgedaan als een slip of the tongue waarvoor de heilige man ergens in een privévertrek zijn excuses zou hebben aangeboden.
De paus nam nooit zijn verantwoordelijkheid op voor het gruwelijke doofpotbeleid van zijn instituut. Hij had daar alle tijd toe. Dat is de harde, maar juiste conclusie.
De enige verzachtende omstandigheid die hij kan inroepen is dat er in de grimmige en schimmige machtsstructuren die in het Vaticaan heersen geen plaats is voor transparantie en herstel. Vergeving en berouw is van het hart, niet van de macht.
Parole, parole parole. Dat kenmerkte zijn beleid.
Dan liever Dalida.
(Dit artikel verscheen eerder in de krant De Morgen, 23/4/2025. Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Meer van Walter Van Steenbrugge