7 augustus 2025
Ecoalarmisme versus ecomodernisme. Eerste brief van Floris van den Berg aan Sebastien Valkenberg
Eerste brief van Floris van den Berg aan Sebastien Valkenberg
Bunnik, 2 april 2025
Everything was beautiful and nothing hurt.
Kurt Vonnegut
Beste Sebastien
Everything was beautiful and nothing hurt.
Kurt Vonnegut
Beste Sebastien
Ik hoop zo dat jij gelijk hebt! Dat de wereld steeds beter wordt en dat het menselijke vernuft de grote problemen zal oplossen. Het lukt me niet om daarin te geloven.
Ik zit in mijn fauteuil bij het raam bij de groene tuin met een geurende koffie van versgemalen bonen. Ik lees over de gruwelen van oorlog, over het leed dat mensen elkaar aandoen. Lezen in Slaughterhouse 5 van Kurt Vonnegut is een vreemde psychologische gewaarwording. Ik voel mij gelukkig wanneer ik in stilte en vreedzaamheid comfortabel gezeten lees over waartoe mensen in staat zijn. Ik ben een misantroop in het diepst van mijn gedachten. Ik voel mij een loterijwinnaar die het lot trok om in 1973 in Nederland geboren te zijn in een liefderijk gezin waarin ik vreedzaam en onbezonnen kon opgroeien. Ik koester het Nederlandse paradijs van de liberale democratie en de verzorgingsstaat zoals dat na de Tweede Wereldoorlog is ontstaan. Wat ben ik blij om in de beste van alle werelden te leven!
Wij zijn eersteklaspassagiers aan boord van de Titanic. Wij lezen over de ijsberg waarmee we op ramkoers liggen. Even zijn we ontdaan, maar gaan dan weer door met de echt belangrijke zaken: de koffie is op!
Als misantroop geloof ik niet dat mensen in staat zijn langdurig vredig en duurzaam met elkaar samen te leven. De sociaalliberale democratieën zijn het eindpunt van de geschiedenis als eilandutopieën in een oceaan van ellende – maar het blijken eendagsvliegen.
We staan aan de rand van de afgrond. De ecologische crisis, die meer is dan de klimaatcrisis, is niet meer in te dammen. Door de geopolitieke dreiging van een derde wereldoorlog, raken milieu en klimaat op de achtergrond. De anderhalve graad opwarming is al gehaald. Dat betekent dat de aarde een steeds onleefbaarder klimaat krijgt.
Ik ben in de loop der jaren teleurgesteld geraakt door het schrijnende gebrek aan actie om voorkoombaar leed te voorkomen, terwijl kristalhelder is wat er daarvoor gedaan kan en moet worden. Ik ben cynisch geworden. Toch ben ik nog steeds domweg gelukkig.
Er is meer kennis dan ooit te voren. Er zijn meer hoogopgeleide mensen dan ooit en toch komt de mensheid als geheel op een traject van stupiditeit. Wetenschappelijke kennis is breed en vrij toegankelijk en wetenschapsjournalisten die de vertaalslag naar begrijpelijke taal maken zijn er bij de vleet. Hoe kan het dan dat de grootste politieke partij in Nederland een klimaatontkennende partij is? Het lukt ons niet onszelf te temperen om duurzaam te leven.
Ik koester onze vriendschap en de wandelingen waarin we enthousiast praten over filosofie, over boeken, over cultuur en over de zegeningen van de Verlichting, wetenschap en de liberale democratie. Wandelenderwijs verbazen wij ons over de dwaalwegen die wij om ons heen bespeuren. We hebben veel kennis gemeen, zoals over het Verlichtingsproject en de filosofie. Als bildungsburger wandelen we door Amsterdam. Toch lijkt het of er in de ontwikkeling van onze ideeën een splitsing is ontstaan waar we allebei een andere weg hebben gekozen, ervan overtuigd dat dit de juiste weg is vanaf het Verlichtingsproject. Jij nam het optimistische pad van het ecomodernisme. Je ziet de toekomst positief tegemoet. Als we maar ruimte maken voor wetenschap, technologie en innovatie komt alles goed. Is het vertrouwen in de maakbaarheid van de mensenwereld een geloof of is het een op wetenschappelijke kennis gebaseerde hoop? Voor jou is het glas half vol. Jij ziet uitdagingen en oplossingen. Voor mij is het glas op een bodempje na leeg. Ik zie geen oplossing, geen uitweg. Ik zie een antropogene apocalyps opdoemen.
Ik heb heimwee naar de utopie Nederland zoals die is. Maar voor hoelang nog? De zandloper raakt leeg – zoals het logo dat Extinction Rebellion gebruikt. Ik gun iedereen op aarde, in verleden, heden en toekomst, een leven in Nederland in deze Brillante Eeuw van dit humanistische Verlichtingsbolwerk.
Misschien geef ik jouw positie niet correct weer of heb ik jou niet begrepen. We hebben onlangs gesproken over deze epistolaire gedachtewisseling. De meanderende gesprekken met boeken als stapstenen zijn inspirerend. Ik bewonder jouw eruditie en intellectuele galantheid waar ik nog wat van kan leren. Vriendschap betekent niet dat je het over alles met elkaar eens hoeft te zijn. Ik ben benieuwd hoe het kan dat twee filosofen die menen zo rationeel mogelijk te zijn in hun denken toch op een intellectuele tweesprong andere paden hebben gekozen. Heeft een van ons ongelijk? Ligt de situatie gecompliceerder? Ik zie uit naar jouw brief. Een brief is een zorgvuldige monoloog die door een antwoordmonoloog tot een dialoog wordt. Ik zie uit naar jouw antwoord.
Alle goeds
Lees hier het antwoord van Sebastien op de eerste brief van Floris.
Meer van Floris van den Berg